Beyti Tavaf Edip, Say Yapana İhramda Kalmak Ve Hille Çıkmamak Lazım Galdiği Bâbı ile İlgili Hadisler

3060-) Bana Hârûn b. Saîd El-Eylî rivâyet etti. ki): Bize İbn Vehb rivâyet etti. ki): Bana Amr yani İbn Haris, Muhammed b. Abdirrahmân'dan naklen haber verdi ki Iraklı bir adam ona şöyle dedi: için Ürvetü'bnü Zübeyir'e sor (bakalım): Bir adam hacc için telbiye getirir de beyti tavaf ederse ihramdan çıkar mı, çıkmaz mı? Şayet: Çıkamaz! derse, sen de ona: Ama bir adam bunun caiz olduğunu söylüyor! de.» ki: «Bunun üzerine ben, mes'eleyi Urve'ye sordum; Urve: Hacc için telbiye getiren, ancak hacc (x bitirmek) ile ihramdan çıkar; cevâbını verdi. Ben: Ama bir adam bunun caiz olduğunu söylüyormuş (!) dedim. Urve: Ne çirkin söylemiş! dedi. o adam bana rastlıyarak, sordu; ben de (aldığım cevâbı) kendisine anlattım. (Adam tekrar): Sen, ona söyle ki bir adam Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in bunu yaptığını haber verirdi. Bunu yapmış bulunan Esma ile Zübe-yir'in hâlleri ne olacak? (de!) üzerine ben (tekrar) Urve'ye gelerek bunları kendisine söyledim. Urve: O adam kimdir? diye sordu. Bilmiyorum! dedim. Ona ne oluyor da bana gelip bizzat sormuyor? Zannederim bu adam Iraklı olacak! dedi. Ben (yine): Bilmiyorum! cevâbını verdim. Urve: Bu adam bata etmiş. Evet! Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) haccetmiştir. Bana, Âişe (radıyallahü anha) haber verdi ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem), Mekke'ye vardığı vakit yaptığı ilk iş abdest alarak beyti tavaf etmek olmuş. Sonra Ebû Bekir de haccetmiş, onun da ilk işi beyti tavaf etmek olmuştur. Bundan sonra bir şey yapmamıştır. Ebû Bekir'den sonra gelen Ömer de böyle yapmıştır. Bilâhara Osman haccetti, onu (gözümle) gördüm; ilk işi beyti tavaf etmek oldu. Sonra başka bir şey yapmadı. (Osman'dan) sonra Muâviye ile Abdullah b. Ömer (de aynı şekilde haccettiler.) Daha sonra ben, babam Zübeyir b. Avvâm ile birlikte haccettim, onun da ilk işi Beyti tavaf etmek oldu. Ondan sonra başka bir şey yapmadı. Sonraları muhacirlerle Ensârın da böyle yaptıklarını gördüm. Başka bir şey yapmadılar. Bunu yaparken gördüğüm en son zât İbn Ömer'dir. Haccını, omreye bozmadı. İşte İbn Ömer yanlarındadır. Ona sorsalar ya! hiç biri Mekke'ye ayak bastıkları vakit beyti tavaftan önce bir şeyden başlamazlar; tavaftan sonra ihramdan da çıkmazlardı. Annem ile teyzemi de görmüşümdür. Mekke'ye geldikleri vakit Beyti tavaftan önce hiç bir şeyden işe başlamazlar, sonra ihramdan çıkmazlardı. bana, annemin haber verdiğine göre kendisi, kız kardeşi Âişe, Zübeyir, filân ve filân sırf Umreye niyet ederek Mekke'ye gelmişler, rüknü istilâm edince hille çıkmışlar. zât, bu hususta sana söylediklerinde hatâ etmiş; dedi. h;ıdisi Buhârî «Hacc» bahsinin bir-iki yerinde muhtasar ve mufassal olmak üzere tahrîc etmiştir. İyâz cümlesinin bütün nüshalarda bu şekilde rivâyet edildiğini, fakat bunun bir tashîf ve hatâ olduğunu söylemiş: (Sonra bu hacc, ömre olmadı.) şeklindedir. Urve'ye soran zât haccın ömreye tebdilini tervîc edenlerin mezhebine göre bu mes'eleyi sormuş ve Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in veda haccında bunu yaptığını delîl göstermiştir. Urvede Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in bunu bizzat kendisi yapmadığı gibi ondan sonra gelenlerin de yapmadığını bildirmiştir.» demişse de Nevevî bu mütâlâayı beğenmemiş ve: «Mes'ele Kâdı'nın dediği gibi değildir. Bilâkis bu cümle hem rivâyeten hem de manen sahihdir. Çünkü (ilk işi beyti tavaf etmek oldu, başka bir şey yapmadı.) sözü ömreye ve şâir hacc fiillerine şâmildir. Bu cümle: (Sonra haccı değiştirip de onu ömreye veya kırana nakletmedi) takdirindedir.» demiştir. sonundaki: «Rüknü istilâm edince hille çıkmışlar.» cümlesinden murâd: Hazret-i Âişe'den başkalarıdır. Çünkü Âişe (radıyallahü anha) vedâ haccında kırana niyet etmiş; Arafat'ta vakfeden önce rüknü istilâmda bulunmamıştı. Hayzı sebebiyle bayram gününden Önce tavaf da yapamamıştı. Urve'nin annesi Esma binti Ebî Bekir 'dir. istilâm edince hille çıkmışlar.» cümlesinden hazf vardır. Maksat tavaf ve sa'yı yapıp saçlarını kısalttıktan sonra ihramdan çıkmış olmalarıdır. sebep, bu husûsatın malûm olmasıdır. beyânına göre Hazret-i Osman'a ait olan söz Ur-v e'nin, ondan öncekilere âit olan ise Hazret-i Âişe'nindir, Abdilmelik: «Hazret-i Âişe'nin sözü (Sonra başka bir şey yapmadı.) cümlesinde biter. Bekir'in haccından itibaren Urve'nin sözü başlar.» demiştir. hâlde Dâvûdî'nin kavline göre hadis, muttasıl; Ebû Abdilmelik'in kavline göre bâzı yerleri munkatı' demektir. Urve, Hazret-i Ebû Bekir ile Ömer'e yetişmemiştir.

3061-) Bize İshâk b. İbrahim rivâyet etti. ki): Bize Muhammed b. Bekr haber verdi. ki): Bize İbn Cüreyc haber verdi. H. Züheyir b. Harb da rivâyet etti. Bu lâfız onundur. ki): Bize Ravh b. Ubâde rivâyet etti. ki): Bize İbn Cüreyc rivâyet etti. ki): Bana Mansûr b. Abdirrahmân, annesi Safiye binti Şeybe'den, o da Esma binti Ebî Bekir (radıyallahu anhüma)'dan naklen rivâyet eyledi. Esma şöyle dedi.: girerek yola çıktık. Müteakiben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Kimin yanında hedy varsa ihramı üzere kalsın! Yanında hedyi olmayan hille çıksın! buyurdular. yanımda hedy yoktu. Onun için ihramdan çıktım. Zübeyir'in beraberinde hedy vardı. O sebeple o, hille çıkmadı. Ben, elbisemi giydim, sonra dışarı çıkarak Zübeyir'in yanına oturdum. Zübeyir: Yanımdan kalk! dedi. Ben: Üzerine çullanacağım diye mi korkuyorsun? mukaabelesinde bulundum.

3062-) Bana Abbâs b. Abdilazîm El-Anberî rivâyet etti. ki): Bize Ebû Hişâm Muğîratü'bnü Selemete'l-Mahzûmî rivâyet etti. ki): Bize Vüheyb rivâyet etti. ki): Bize Mansûr b. Abdirrah-mân, annesinden, o da Esma binti Ebî Bekir (radıyallahü anhüma)'dan naklen rivâyet eyledi. Şöyle dedi: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ile birlikte hacca telbiye getirerek Mekke'ye geldik...» bundan sonrasını İbn Güreye hadîsi gibi rivâyet etmiş; yalnız şunu da söylemiştir: Benden uzaklaş! Benden uzaklaş! dedi. Ben de: Üzerine çullanacağımdan mı korkuyorsun? mukaabelesinde bulundum.»

3063-) Bana Harun b. Suîd El-Eyli ile Ahmed b. İsa rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize İbn Vüheyb rivâyet etti. ki) ; Bana Amr, Ebû'l-Esved'den naklen haber verdi. Ona da Esma bînti Ebî Bekir'in (radıyallahü anhüma) azatlısı Abdullah rivâyet etmiş ki, kendisi Esmâ'nın Hacûn'dan her geçtikçe: «Allah, Resûlüne salât-ü selâm eylesin! Onunla birlikte buraya inmiştik. O gün, bizim heybelerimiz hafif, binek hayvanlarımız az, yiyeceklerimiz de azdı. Ben, kız kardeşim Âişe, Zübeyir, filân ve filân ömre yapmıştık. Beyti istilâm ettiğimiz vakit hille çıkmış, sonra geceleyin hacca telbiye etmiştik.» derdiğini işitirmiş. kendi rivâyetinde: «Esmâ’nın azatlısı.» dedi. ismini söylemedi. hadîsi Buhârî «Hacc» bahsinde tahric etmiştir. Esma’nın: «Elbisemi giydim» sözünden muradı: Zînetli esvâbı olacaktır. Aksi taktirde ihram hâlinde kadınların dikişli elbise giymesi memnu olmadığı için ihramdan çıkarken mütâd elbise giymelerine hacet yoktur Esma giyinerek kocası Zübeyir’in yanına oturunca, zübeyir (radıyallahü anh) yanından kalkmamı emretmişti yti A'bi . Selnvtle dokunmak gibi bir şey vukû bulacağından. çekinmesidir. Mekke’nin yukarısında Harem-ı şerif dâhilinde kalan bir dağdır. Bazıları bunun Hazret-i Ebû Mûsil Eş'ari'ye ait evin karşısındaki mezarlık olduğunu söylerler. yer, Mekke’ye birbuçuk mil mesafededir. rivâyetine göte bu yere evvelâ Kusayy b. Kılab defnedilmiş, ondan sonra kabristan hâline gelmiştir. Safiyye binti Şeybe rivâyeti ile Hazret-i Esmâ'nın azatlısı Abdullah’ın rivâyetleri birbirine muhalif görünmektedir. Çünkü Safiye rivâyetinde Hazret-i Zübeyir'in yanında hody bulunduğu için ihramdan çıkmadığı: Abdullah rivâyetinde ise Beyti tavaf ettikten sonra ihramdan çıktığı bildiriliyor. bu hususta şunları söylemiştir: «Hazret-i Zübeyir'in umre için ihrama girmesi ve ihramdan çıkması Veda hacemda değildi.» Nevevî'tun sözünü ihtimâlden uzak görmüş; Buhârî'ye göre Abdullah rivâyetinin müraccah olduğunu, bu sebeple Safiye rivâyetini kitabına almadığını söylemişlerse de Aynî: Müslim!.. Birbirine muhalif olmakla beraber her iki rivâyeti tahrîc etmiştir. Binâenaleyh iki rivâyetin arasını bulmak için Nevevî'nin sözünü kabul etmekten başka çâre yoktur.» diyerek Nevevî'nin te'vîlini müdâfaa etmiştir. rivâyette Ömre yaptıkları bildirilen zevâtdan Hazret-i Âişe'yi istisna etmek gerekir. Çünkü yukarki hadîsde de işaret olunduğu vecîhle Âişe (radıyallahü anha) o anda beyti tavaf edenler meyânında değildi. Iyâz'a göre Hazret-i Esma'nın kız kardeşi Âişe'yi de beraber zikretmesi, Âişe (radıyallahü anha)'nin haccdan sonra kardeşi Abdurrahmân ilte birlikte Ten'îm'den ihrama girdiği ömreye işaret etmiş olabilir. rivâyetinde Hazret-i Zübeyir'in ihramdan çıkmadığı tasrîh edildiğine göre son rivâyette ihramdan çıktıkları bildirilen zevattan Hazret-i Âişe ile birlikte onu da istisna etmek gerekir. Yahut Hazret-i Zübeyir'in ömre için ihrama girip, sonra ihramdan çıkması, Veda haccından başka bir seferde vukûbulmuştur. de işaret olunduğu vecîhle Beyti istilâmdan murâd: Haceri Esved'i öpmek veya ona dokunmaktır. Hacer-i Esved'i öpmekle ihramdan çıkmak bütün ulemâya göre caiz değildir. Binâenaleyh Beyti istilâm ederek ihramdan çıkmakdan murâd: Kâbe'yi yedi defa tavaf ettikten sonra Safa ile Merve arasındaki sa'yi tamamlamak ve traş olmaktır.