İmâmlara Namazın Tamamını Hafif Kıldırmalarını Emir Bâbı ile İlgili Hadisler

1072-) Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti. ki): Bize Hüşeym, İsmail b. Ebî Hâlid’den, o da Kays'dan, o da Ebû Mes'ûd-u Ensârî'den naklen haber verdi. Ebû Mes'ûd Şöyle dedi: Bir adam Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e gelerek, Ben filâacanın bize namazı uzun kıldırması sebebi ile sabah namazına gelemiyorum; dedi. Ben Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in hiç bir mev'izada o günkü gadabından daha şiddetli gadaba geldiğini görmedim! Bunun üzerine şöyle buyurdular: «Ey cemaati hakîkaten içinizde nefret ettirenler var! (Bundan böyle) hanginiz cemaata İmâm olursa namazı hafif kıldırsın! Çünkü arkasında yaşlı ve zayıflarla ihtiyaç sahipleri vardır.»

1073-) Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti. ki): Bize Huşeym ile Vekî' rivâyet ettiler. H. ki: Bize de İbn Nümeyr rivâyet etti. ki): Bize babam rivâyet etti. H. de İbn Ebî Ömer rivâyet etti. ki): Bize Süfyân rivâyet etti. Bunların hepsi İsmail'den bu isnadla Hüşeym hadisinin mislini rivâyet etmişlerdir.

1074-) Bize Kuteybetü'bnü Said rivâyet etti. ki): Bize Muğîra - ki bu zât İbn Abdirrahman el-Hizâmî'dir - Ebû'z-Zinad'dan, o da A'rac'dan, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem): cemaata İmâm olursa namazı hafif kıldırsın! Çünkü onların içinde küçük, yaşlı, zayıf ve hasta olanlar vardır; Kendi kendine kıldığı vakit istediği gîbi kilsini» buyurmuşlar.

1075-) Bize İbn Râfî' rivâyet etti. ki): Bize Abdürrezmâk rivâyet etti. ki): Bize Ma'mer, Hemmâm b. Münebbih'den naklen rivâyet etti. Hemmâm: Bize Ebû Hüreyre'nin Allah'ın Resûlü Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)’den rivâyet ettikleri şunlardır: diyerek bir takım hadîsler zikretmiş. Ez cümle: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): cemaata İmâm olduğu vakit namazı hafif kıldırsın! Çünkü onların içinde yaşlı olanlar bulunduğu gibi zayıf olanlarıda vardır; yalnız başına kıldığı zaman namazını dilediği kadar uzatsın.» buyurdular, demiş.

1076-) Bize Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti. ki): Bize İbn Vehb haber verdi. ki: Bana Yûnus, İbn Şihâb'dan naklen haber verdi. ki: Bana Ebû Selemetü'bnü Abdirrahmân haber verdi, ki Ebû Hüreyre şunu söylerken işitmiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): cemaata namaz kıldırırsa hafif tutsun, çünkü cemaatın içinde zayıf, hasta, ve hacet sahibi olanları vardır.» buyurdular.

1077-) Bize Abdülmelik b. Şuayb b. Leys rivâyet etti. ki): Bana babam rivâyet etti. ki): Bana Leys b. Sa'd rivâyet etti. ki): Bana Yûnus, İbn Şihâb'dan rivâyet etti. ki): Bana Ebû Bekir b. Abdirrahmân rivâyet etti. Kendisi Ebû Hüreyre'yi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) «Şöyle buyurdular...» diyerek yukarki hadisin mislini rivâyet ederken dinlemiş. Yalnız o, hadîsdeki «Sakîm» kelimesinin yerine «Kebir» demiştir. (sallallahü aleyhi ve sellem)’in gadaba geldiğini bildiren Ebû Mes'ûd hadîsini Buhârî «İlim», «Namaz» ve «Edeb» bahislerinde; Nesâî «İlim» bahsinde; İbn Mâce dahi ayni bahisde muhtelif râvîlerden, biraz lâfız değişiklikleriyle Ebû Hüreyre hadîsini dahi Buhârî «Ezan» bahsinde tahrîc ettiği gibi Ebû Dâvûd ile İbn Mâce de ayrı ayrı râvîlerden rivâyet etmişlerdir. Gerek bu hadîsler, gerekse Bâbımızın bunlardan sonra gelecek hadîsleri İmâmın namazı vâcib ve sünnetlerini haleldar etmemek şartıyla hafif kıldırması gerektiğini; yalnız kıldığı zaman ise uzatmaya tahammülü bulunan kıraat, rükû, sücûd ve teşehhüd gibi rükünleri istediği kadar uzatmakta serbest olduğunu bildirmektedirler. (sallallahü aleyhi ve sellem)'e şikâyete gelen zâtın kim olduğu bildirilmediği gibi, kimden şikâyet ettiği dahi beyân edilmemiştir. Şikâyet edilen Hazret-i Ubey b. Kâb'tır. Bazıları şikâyet edenin Hazm b. Übeyy b. Kâ'b; şikâyet edilenin de Hazret-i Muâz olduğunu söylemişlerse de o kıssa bu değildir. Buhârî'de Hazret-i Ebû Üseyd, Mâlik b. Rabîâ'nın oğluna: «Yavrucuğum namazı bize uzun tuttun!» dediği, talik suretiyle rivâyet olunmuştur. Aynı taliki İbn Ebü Şeybe dahi rivâyet etmiş ve oğlunun Münzir olduğunu tasrîh etmiştir. Bu rivâyette Münzir: «Babam benim arkamda namaz kılar ve bazan bana: Yavrucuğum bugün bize «Sâffât» sûresini okumakla namazı uzun tuttun» derdi.» demiştir. (sallallahü aleyhi ve sellem)'in hassaten namazı uzun tutan zâta hitâb etmeyip bütün cemaata: namazdan nefret ettirenler var!» buyurması onun kemal-i nezâketine ve lütfü keremine delildir. Cemâat içersinde bir kimseyi utandırmamak için âdetleri dâima bu idi. kılan kimse namazını istediği kadar uzatabilir. Çünkü herkes kendinin takat derecesini daha iyi bilir. Teâlâ Hazretleri hastalığı özürlerden saymıştır. Binâenaleyh İmâmın, namazın rükünlerine halel getirmemek şartıyla namazı hafif kıldırması îcabeder. Ashabı kirâmdan Enes b. Mâlik (radıyallahü anh), Zübeyr b. Avvâm, Ammâr b. Yâsir ve Ebû Hüreyre hazerâtı namaza hafif kıldırırlarmış. Hazret-i Sâd b. Ebî Vakkâs namazı mescidde kıldırdığı vakit rükû ve sücûdu hafif tutar; Evinde kıldığı zaman bunları ve bütün namazı uzatırmış. Kendisine niçin böyle yaptığı sorulunca: «Biz, cemâatın bize uydukları İmâmlarız.» cevâbını vermiş. Hazret-i Zübeyr'e dahi: «Siz Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Hn ashabı olduğunuz halde neden herkesten ziyâde namazı hafif kıldırıyorsunuz?» diye sorulunca: «Biz şu vesveseci şeytandan önce davranıyoruz» demiştir. Hazret-i Ammâr'ın da: «Bu namazı şeytan vesvese verimi den Üzerinizden atın!» dediği rivâyet olunur. Hazret-i Ömer yaralandığı Bft-man mihraba Abdurrahman b. Avf geçerek en kısa türelerden «Kevser» ile «Nasr» ı okumuştur. hafif kıldın iması hususunda Ebû Vâkıd-i-Leysî, İbn Mes'ûd, Abdullah b. Ömer, Osman b. Ebil-Âsve Enes (radıyallahü anhûm) hazerâtından da hadîsler rivâyet edilmiştir. Ebü Vâkıd hadîsini İmâm Şâfiî «Müsned» inde tahrîc etmiştir. Bu hadîsde: -Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) namazı cemaata en hafif şekilde kıldırır, yalnız kılarken en ziyâde uzun tutan o olurdu.» denilmektedir. Mes'ûd hadîsini Taberânî -El-Evsat- ında tah-rîc etmiştir. Mezkûr hadîste: cemaata İmâm olursa namazı hafif kıldırsın 1 Çünkü içlerinde zayıf, yaşlı ve ihtiyaç sahibi olanlar vardır.» buyurulmuştur. Ömer hadîsini sahih bir senetle Nesâî tahrîc etmiştir. Bu hadîste de: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bize namazı hafif kıldırmamızı emreder ve İmâm olurdu!» denilmektedir. Hazret-i Osman ile Enes (radıyallahü anhûma) hadîsleri az sonra görülecektir.

1078-) Bize Muhammed b. Abdillâh b. Nümeyr rivâyet etti. ki): Bize babam rivâyet etti. ki): Bize Amr b. Osman rivâyet etti. ki): Bize Mûsâ b. Talhâ rivâyet etti. ki): Bana Osman b. Ebî'l-Âs Es-Sekafî rivâyet etti, ki Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) kendisine: İmâm ol!» demiş. Osman diyor ki: Yâ Resûlüllah! Ben kendimde bir şey hissediyorum, dedim. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) «Yokla;!» buyurdu; ve beni huzuruna oturttu. Sonra avucunu göğsüme iki mememin araşma koydu, sonra (Bana): «Dön!» dedi. Bu sefer avucunu sırtıma iki küreğimin arasına koyda sonra: İmâm ol! Her kim bir kavme İmâm olursa namazı hafif kıldırsın! Çünkü içlerinde yaşlı olanlar; çünkü içlerinde hasta olanlar, çünkü içlerinde zayıflar, ve çünkü İçlerinde hacet sahipleri vardır. Biriniz namazını yalnız kıldığı zaman nasıl isterse öyle kılsın.» buyurdular.

1079-) Bize Muhammedü'bnü'l-Müsemmâ ve İbn Beşşar rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize Muhammed b. Câ'fer rivâyet etti. (Dedi ki) Bize Şu'be, Amr b. Mürra'dan rivâyet etti. ki: Ben Müseyyeb'den dinledim. ki: Osman b. Ebîl-As rivâyet etti dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in bana son vasiyyeti: «Bir kavme İmâm olduğun vakit onlara namazı hafif kıldır!» Hazret-i Osman b. Ebül-As'ın: «Ben kendimde bir şey hissediyorum.» demesi ihtimal ki cemaata İmâm olunca kendisine kibir ve ucup gibi bir şeyin ârız olacağından korktuğu içindir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in mübarek eli ve duası bereketi ile Allahü teâlâ bunu kendisinden gidermiştir. Bu sözle namazda vesveseye kapılacağından korktuğunu ifade etmek- istemiş olması da muhtemeldir. Çünkü kendisi müvesvîs imiş. Bunu Müslim'in bâzı nüshalarında tahrîc ettiği şu ziyâdeden anlıyoruz: ki: Ben ya Resûlallah, şeytan nefsimle namazım ve kıraatim arasına giriyor da namazımı karıştırıyor; dedim. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): hınzip denilen şeytandır. Onu hissettin mi hemen Allah'a sığın ve sol tarafına üç defa tükür!» buyurdular. Ben bunu yaptım, Allah da onu benden defetti.» göre Osman (radıyallahü anh)’in bu sözle utandığını ve zayıf olduğunu anlatmak istemiş olması ihtimali vardır.

1080-) Bize Halef b. Hişâm ile Ebû'r-Rabî' ez-Zehrânî rivâyet etti. Dediler ki; Bize Hammâd b. Zeyd, Abdülâziz b. Suheyb'den, o da Enes'den naklen rivâyet etti ki, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) namazı kısa keser, fakat tamam kılarmış.

1081-) Bize Yahya b. Yahya ile KuteybetÜ'bnü Saîd rivâyet ettiler. Yahya (Bize haber verdi) tâbirini kullandı. Kuteybe ise: Bize Avâ-ne Katâde'den, o da Enes'den naklen rivâyet etti ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) tamam olmak şartıyle insanların en hafif namaz kıldıranı imiş; dedi.

1082-) Bize Yahya b. Yahya ile Yahya b. Eyyûb, Kuteybetü'-bnü Saîd ve Ali b. Hucr rivâyet ettiler. Yahya b. Yahya (Bize haber verdi) tabirini kullandı. Ötekiler İbn Ca'ferl kastederek: Bize İsmail, Şerik b. Abdillâh b. Ebi Nemir'den, o da Enes b. Mâlik'den naklen rivâyet etti, dediler. Enes şöyle dedi: «Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’den daha hafif ve ondan daha tamam namaz kıldıran hiç bir İmâm arkasında namaz kılmadım.»

1083-) Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti. ki): Bize Cafer b. Süleyman, Sabit El-Bünânî'den, o da Enes'den naklen haber verdi. Enes şöyle dedi: (sallallahü aleyhi ve sellem) namazda iken (saflarda) annesi ile- beraber bulunan çocuğun ağlayışını işidir de hafif bir sûre, yahut kısa sûreyi okurdu.»

1084-) Bize Muhammed b. Minhâl ed-Darir rivâyet etti. ki): Bize Yezîd b. Zürey' rivâyet etti. ki): Bize Saîd b. Ebî Arûbe, Katâde'den, o da Enes b. Mâlik'den naklen rivâyet etti. Enes şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): (Bazen) namaza uzatmak niyetiyle giriyorum. Fakat bir çocuğun ağlayışını duyunca annesinin ona karşı gösterdiği fazla şefkat ve üzüntüden dolayı namazı hafif kıldırıyorum.» buyurdular. rivâyetler dahi İmâmın cemaata namazı hafif fakat tamam kıldırması lüzumuna delildirler. hadîsini Buhârî «Kitâbü’l-Ezân»ın muhtelif yerlerinde Ebû Dâvud, Nesâî ve İbn Mâce «Kitâbü's-Salât» da muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir. Çocuğun ağlaması sebebiyle Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in namazı hafif kıldırması, kıraati kısa kesmek suretiyle olmuştur. Buna delîl İbn Ebî Şeybe'nin rivâyet ettiği bir hadisdir. Mezkûr hadîsde: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) namazın ilk rek'âtında altmış âyet kadar okudu. Bir çocuğun ağladığını işitince ikinci rek'âtta (yalnız) Üç âyet okudular.» denilmektedir.