Bir Tek Elbise İçinde Namaz Kılmak Ve O Elbiseyi Giymenin Sıfatı Bâbı ile İlgili Hadisler

1176-) Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti. ki: Mâlik'e, İbn Şihâb'dan duyduğum, onun da Saîd b. El-Müseyyeb'den, onun da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet ettiği şu hadîsi okudum. Birisi Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e bir elbise içinde namaz kılmanın hükmünü sormuş da Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): birinizin ikişer elbisesi varmi ki?» buyurmuşlar.

1177-) Bana Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti. ki): Bize İbn Vehb haber verdi. ki): Bana Yûnus haber verdi. H. ki: Bana Abdülmelik b. Şuayb b. Leys de rivâyet etti. ki): Bana da babam; dedemden naklen rivâyet etti. ki: Bana Ukayl b. Hâlid rivâyet etti. Bunların ikisi de İbn Şihâb'dan, o da Saîd b. El-Müseyyeb ile Ebû Seleme'den, onlar da Ebû Hüreyre'den, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'den naklen bu hadîs'in mislini rivâyet etmişlerdir.

1178-) Bana Amrü'n-Nâkıd ile Züheyr b. Harb rivâyet ettiler. Amr dedi ki: Bize İsmail b. İbrahim, Eyyûb'dan, o da Muhammed b. Sirîn'den o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. Şöyle dedi:. Bir zât Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e nida ederek: Bizden birimiz bir tek elbise içinde namaz kılabilir mi? diye sordu. O da: biriniz iki elbise bulabilirini ya!» buyurdular. hadîsi, Buhârî, Ebû Dâvûd, Nesâî ve İbn Mâce dahi tahrîc etmişlerdir, Tahâvî onu altı tarîkden rivâyet etmişdir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'e sual soran zâtın ismi tasrîh edilmemişdir. Bazıları bu meselede Abdullah b. Mes'ûd (radıyallahü anh) ile Hazret-i Übey b. Kâb’ın ihtilâfa düştüklerini nazarı itibâra alarak soranın İbn Mes'ûd olabileceğini söylemiş. Bir takımları da Hazret-i Übey'in sormuş olmasını muhtemel görmüşlerdir. İbn Mes'ûd ile Übey hazerâtının ihtilâfları şu idi: Hazret-i Übey bir elbise içinde namaz kılmayı caiz görüyordu, İbn Mesûd (radıyallahü anh) ise bunun ilk zamanlara yani müslümanlann elbise bulamadıkları devirlere âid olduğunu söylüyor ve şimdi elbise sıkıntısı bulunmadığı için namazm mutlaka iki elbise içinde kılınması gerektiğini iddia ediyordu. Hazret-i Ömer, Übey (radıyallahü anh)’in söylediğini kabul hattâ minbere çıkarak bunu oradan ilân etmiş ve: «Doğrusu Übeyy'in söylediğidir; tim Mes'ûd'un söylediği doğru değildir.» demiştir. biriniz iki elbise bulabilirini ya!» cümlesindeki sual Kâdi Iyâz'a göre istifham-ı takriridir. Bu husûsda Kâdi Iyâz şöyle demektedir: «İbn Mes'ûd'dan rivâyet edilen bir kavil müstesna, namazın bir elbise içinde caiz olacağında ihtilâf bulunmadığı gibi iki elbise içinde kılmanın efdâliyeti hususunda da ihtilaf yokdur. Çünkü Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem): birinizin iki elbisesi varmı ya!» hadîsi ile ruhsata işaret buyurmuşdur. Bu hadîs namazın bir elbise içinde caiz olacağını takrîr, iki elbise içinde kılmanın efdaliyetine tenbihdir. «El-Muvatta- da rivâyet edilen: kim iki elbise bulamazsa bir elbise içinde kılsın!» hadîsi de bunu gösterir. fiilleri de ayni hükme delâlet ediyor. İbn Mes'ûd’dan rivâyet edilen kavlin sahih olarak onun sözü olduğunu bilmiyorum.» ile diğer bâzı ulemâya göre bu hadîs'in mânâsı fazla elbisesi bulunduğu halde namaz kılarken bir elbiseyle iki elbise giymesinin hüküm i'tiban ile müsâvî olduğunu bildirmekdir. Hattâbî diyor ki: hadîsin lâfzı sual ise de mânâsı ashabın içinde bulundukları fakru zaruret hâlini ihbardır. Bu ihbar zınınında fetvada verilmiş ve âdeta: Sizden her birinize avret mahallini örtmek farz, namaz kılmak da lâzım olduğuna göre herbirinizin yalnız bir tek elbisesi varsa bu bir elbisenin içinde namaz kılmanın caiz olacağını tıasü bilmiyorsunuz; denilmiş gibidir.» bir elbise içinde namaz kılmak caiz, fakat iki elbise içinde kılmak efdaldır. Bu husûsda ulemânın ittifakı vardır. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Ashabı Kirâm'ın bazen bir elbise içinde namaz kılmaları başkasını bulamadıklarından, bazen de bunun caiz olduğunu göstermek'istediklerindendir. Nitekim Câbir (radıyallahü anh) bir elbise içinde namaz kılmış ve bunun sebebini: «Câhiller beni görsün diye yaptım; yoksa iki elbise içinde kılmak efdaldır.» diye izah etmişdir.

1179-) Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Amrü'n-Nâkıd ve Züheyr b. Harb iopdan İbn Uyeyne'den rivâyet ettiler. Züheyr dedi ki: Bize Süfyân, Ebû'z-Zinâd'dan, o da A'rac'dan, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti ki Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): biriniz bir tek elbise içinde, omuzlarında o elbiseden bir şey bulunmadığı halde namaz kılamaz» buyurmuşlar.

1180-) Bize Ebû Küreyb rivâyet etti. ki): Bize Ebû Üsfi-me, Hişâm b. Urve'den, o da babasından, naklen rivâyet etti. Babasına da Ömer İbn Ebi Seleme haber vermiş. ki: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i Ümmü Seleme'nin evinde bir tek elbiseye sarınmış ve iki tarafını omuzları üzerine atmış olarak namaz kılarken gördüm.»

1181-) Bize Ku hadîsi Ebû Bekir b. Ebi Şeybe ile İshâk b. İbrahim de Vekî'den rivâyet ettiler. Veki' ki: Bize Hişâm b. Urve bu isnadla rivâyet etti. Yalnız o: «Müteveşşih olarak» dedi: «Müştemil olarak» demedi.

1182-) Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti. ki): Bize Hammâd b. Zeyd, Hişâm b. Urve'den, o da babasından, o da Ömer b. Ebî Seleme'den naklen haber verdi. Şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i Ümmü Seleme'nin evinde bir elbisenin içinde, iki ucunu çapraz bağlamış olarak namaz kılarken gördüm.»

1183-) Bize Kuteybetü'bnu Saîd ile Îsâ b. Hammâd rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize Leys, Yahya b. Saîd'den, o da Ebû Ümâmete'bnü Sehl b. Huneyf den, o da Ömer b. Ebî Seleme'den naklen rivâyet etti. Ömer, Şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i bir tek elbise içinde ona sarınmış ve iki ucunu çapraz bağlamış olarak namaz kılarken gördüm.» b. Hammâd kendi rivâyetinde: «Omuzları Üzerine dedi.» ifadesini ziyâde etmişdir.

1184-) Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti. ki): Bize Vekî' rivâyet etti. ki): Bize Süfyân Ebü'z-Zübeyr'den, ö da Câbir'den naklen rivâyet etti. Câbir: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'i bir tek elbise içinde, ona omuzdan sarınmış olarak namaz kılarken gördüm.» demiş.

1185-) Bize Muhammed b. Abdillâh b. Nümeyr rivâyet etti. ki): Bize babam rivâyet etti, ki): Bize Süfyân rivâyet etti. H. ki: Bize Muhammed b. El-Müsennâ da rivâyet etti ki): Bize Abdurrahmân, Süfyân'dan rivâyet etti. Hadîsi her iki tarik bu isnâdla rivâyet etmişlerdir. Nümeyr hadîsin'de: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in yanına girdim dedi.» ibaresi de vardır.

1186-) Bana Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti. ki) Bize İbn Vehb rivâyet etti, ki): Bana Amr haber verdi, ona da Zübeyr El-Mekî rivâyet etmiş ki, kendisi Câbir b. Abdillâh'ı bir elbise içinde, onu boynuna dolamış olarak namaz kılarken görmüş. Hâlbuki Câ-bir'in elbisesi yanında imiş. Câbir: (sallallahü aleyhi ve sellem)’in bunu yaptığını gördüğünü» söylemiş.

1187-) Bana Amru'n-Nakîd ile İshâk b. İbrahim rivâyet ettiler. Lâfız Amr'mdır. Bana İsa b. Yunus rivâyet etti. ki): Bize A'meş, Ebû Süfyân'dan, o da Câbir'den naklen rivâyet etti. ki): Bana Ebû Saıd-i Hudrî rivâyet etti ki kendisi Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in huzuruna girmiş. ki: Onu bir hasır üzerinde namaz kılarken gördüm. Hasırın üzerine secde ediyordu. Bir de onu bir elbise içinde, elbiseyi boynuna dolamış olarak namaz kılarken gördüm.

1188-) Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Ebû Küreyb rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize Ebû Muâviye rivâyet etti. H. bu hadîs'i Süveyd b. Saîd dahi rivâyet etti. ki): Bize Alî b. Müshir rivâyet etti. Bunların ikisi de A'meş'den bu isnâdla rivâyetde bulunmuşlardır. Küreyb'in rivâyetinde: «Elbisenin iki ucunu omuzları üzerine koyarak.» Ebû Bekir ile Süveyd'in rivâyetlerinde ise: «Elbiseyi boynuna dolamış olarak» ifâdeleri vardır. hadîsi Buhârî «Kitâbü's-Salât»'ın muhtelif yerlerinde: Ebû Hüreyre, Ömer b. Seleme ve Câbir b. Abdillâh (radıyallahü anhûm)’den tahrîc ettiği gibi Tirmizî Nesâî ve İbn Mâce. dahi ayni bahisde muhtelif râvîlerden rivâyet etmişlerdir. Elbise demektir. Kelimenin asıl mânası; dokunmuş bez, keten, ipek ve yün gibi şeylerdir. O zamanlar tam takım elbise biri izâr, diğeri ridâ olmak üzere iki sevb'den ibaretti. îzâr; bele bağlanır; ridâ da omuza alınırdı. Bunların ikisi bir hülle ederdi. Burada Sevb'den murâd ridâdır. Ridâ'nın giyiniş tarzı: Sağ omuzuna attığı ucu, sol omuzunun altından geçirerek; sol omuzuna attığını da sol kolunun altından çıkararak iki ucunu ya göğüs üzerinde, yahut sırt tarafından bağlamakla olur, Bu şekil giyinişe: Teveşşüh, iltifat ve istimal adları da verilir. BUf^ giyinişde elbisenin bir parsasını boyuna dolayıp bağlamanın meti, rükû' ederken elbisenin düşmemesi ve namaz kılan kimsenin kendi avret mahallini görmemesidir. bir elbise içinde namaz kılmanın caiz olduğuna ittifak etmişlerdir. Yalnız İbn Mes'ud (radıyallahü anh) buna kail olamamış; Tâvûs, İbrâhîm Nehaî, bir rivâyetde İmâm Ahmed b. Hanbel, Mâlikîler'den Abdullah b. Vehb, İbn Cerîr-i Taberî de bir tek elbise içinde namaz kılmanın mekruh olduğunu söylemişlerdir. Onlara göre bir elbiseden başka giyecek şey bulamayan kimsenin o elbiseye sarınarak namaz kılması yine mekrûhdur. Sünnet vecihle kılmış olmak için onu giymiş olması îcab eder. Delilleri Tahâvî'nin rivâyet ettiği İbn Ömer hadîs'idir. Mezkûr hadîs'de Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): namaz kıldığı vakit iki elbisesini de giysin: Zîrâ huzuruna ziy-nefli çıkmaya en lâyık olan zât Allâh'dır. İki elbisesi olmayan kimse namaz kılarken elbisesini giysin. Yahûdiler gibi namaz kılarken ona sarınmasın!» Hadîsi Beyhakî dahi rivâyet etmiştir. Kiram ile Tâbiî'nin ulemâsı bir tek elbise içinde namaz kılınabileceğine kail olmuşlardır. Ashâb'dan buna kail olanlar: İbn Abbâs, Ebû Hüreyre, Ebû Saîd-i Hudrî, Ali b. Ebû Tâlib', Muâviyetü'bnü Ebî Süfyân, Enes b. Mâlik, Hâlîd b. Velîd, Câbir b. Abdillâh, Amma b. Yâsir, Übey b. Kâ'b, Âişe, Esma’ve Ümmü Hânî (radıyallahü anhûm); de Hasan-ı Basrî, Muhammed b. Şîrîn, Şâ'bî, Saîd b. El-Müseyyeb, Ebû Selemete'bnü Abdirrahmân, Muhammed b. Hanefiyye, Atâ' b. Ebî Rabâh, İkrime ve Ebû Hanîfe hazerâtı ile fukahâ'dan Ebû Yûsuf, Muhammed, İmâm Mâlik, İmâm Şâfiî, bir rivâyet de İmâm Ahmed b. Hanbel, İshâh b. Râhuye ve pek çok zevât'dır. Bunlar Bâbımız hadîsleri ile istidlal etmişlerdir. Hattâ Tahâvî; «Başka elbise bulduğu hâlde bir tek etbiseye sarınarak namaz kılmanın caiz olduğunu bildiren hadîsler tevatür derecesini bulmuşdur.» demiş ve bu bâbda 11 sahabeden rivâyetler serdetmiştir. Bundan maada bu bab'da Ebû Hüreyre, Câbir, Selemetübnü Ekvâ', Enes, Amr b. Ebî Esed, Ebû Saîd-i Hudrî, İbn Abbâs, Âişe, Ümmü Hânî, Ammâr b. Yâsir, Talk b. Alî, Ubâdetü'bnü Sâmit, Huzeyfe, Alî' b. Ebî Tâlip, Muâz b. Cebel, Muâviyetü'bnü Ebî Süfyân, Ebû Ümâme, Ümmü Habîbe, Ümmü Fadıl ve daha birçok ashâb-i kirâm (radıyallahü anhûm) hazerâtından rivâyetler vardır. Bütün bu hadîslerden anlaşıldığına göre bir tek elbise içinde namaz kılmakdan nehy tahrîm için değil, tenzih içindir. (sallallahü aleyhi ve sellem)'in hasır üzerinde, namaz kılması yere bir şey yayarak üzerinde namaz kılınabileceğine delildir. Cumhûr-u Ulemâya göre hasır gibi nebatî, yahut seccade gibi yün veya yapağıdan dokuma şeyler üzerinde namaz kılmak mekruh değildir. Bu husûsda Kâdi Iyâz şunları söylemig'dir: «Yerden yetişen ne-bâtât'dan yapma seccade üzerinde namaz kılmakda hiç bir kerahet yok-dur. Nebatî olmayan yaygı, keçe vb. gibi şeyler üzerinde dahi bilicmâ namaz sahîh'dir. Lâkin sıcak ve soğuk gibi ihtiyâçlar müstesna, yer hepsinden efdaldir. Çünkü namazın sırrı Allah'a tevazu' ve hudû'dur.»