Cenazeye Ayağa Kalkma Bâbı ile İlgili Hadisler

2261-) Bize, bu hadisi Kuteybetü'bnü Saîd dahi rivâyet etti. ki): Bize Leys rivâyet etti. H. Muhammedü'bnü Rumh dahi rivâyet etti. ki): Bize Leys haber verdi. H. Harmele rivâyet etti. ki): Bize İbn Vehb haber verdi. ki): Bana Yûnus haber verdi. Bunlar hep birden İbn Şihâb'dan bu isnâdla rivâyette bulunmuşlardır. Yûnus'un hadîsinde: (Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem)'i şöyle buyururken işitmiş.) ifâdesi vardır. H. Kuteybetü'bnü Saîd de rivâyet etti. ki): Bize Leys rivâyet etti. H. İbn Rumh dahi rivâyet etti. ki):Bize Leys, Nâfi'den, o da İbn Ömer'den, o da Âmir b- Rabîa'dan, o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen haber verdi; Efendimiz: cenazeyi gördümü, şayet onunla beraber yürümüyorsa, o cenaze geçinceye yahut geçmeden; yere konuncaya kadar ayağa kalksın.» buyurmuşlar.

2262-) Bana Ebû Kâmil rivâyet etti. ki): Bize Hammâd rivâyet etti. H. Ya'kûb b. İbrahim de rivâyet etti. ki): Bize İsmail rivâyet etti. Bunlar hep birden Eyyûb'dan rivâyet etmişlerdir. H. İbn'l - Müsennâ da rivâyet etti. ki): Bize Yahya b. Saîd, Ubeydullah'dan rivâyet etti. H. İbnü'l - Müsennâ da rivâyet etti, ki): Bize İbn Ebî Adiyy, İbn Avn'dan rivâyet etti. H. Muhammedü'bnü'r - Râf i' dahi rivâyet etti. ki): Bize Abdurrazzâk rivâyet etti. ki): Bize İbn Cüreyc haber verdi. Bu râvîlerin hepsi Nâfi'den bu İsnâdla, Leys b. Sa'd hadîsi gibi rivâyette bulunmuşlardır. Yalnız İbni Cüreyc hadisinde; «Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Biriniz cenazeyi gördü mü, şayet onunarkasından gitmiyorsa gördüğü ândan İtibaren, geçinceye kadar ayağa kalksın; buyurdu.» denilmiştir.

2263-) Bize Osman b. Ebî Şeybe rivâyet etti. ki): Bize Cerîr» Süheyl b. Ebî Sâlih'den, o da babasından, o da Ebû Saîd'den naklen rivâyet etti. Ebû Saîd Şöyle dedii Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) cenazenin arkasından gittiğiniz vakit, o cenaze yere konulmadan oturmayın.» buyurdular.

2264-) Bana Süreye b. Yûnus ile Alîyyü'bnü Hucr rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize İsmail yani İbn Uleyye, Hişâm-ı Destevâî'den rivâyet etti. H. Muhammedü'bnü'l - Müsennâ rivâyet etti. Lafız onundur. ki): Muâzü'bnü Hişâm rivâyet etti. ki): Bana babam, Yahya b. Ebî Kesîr'den rivâyet etti. ki: Bize Ebû Selemete'bnü Abdirrahmân, Ebû Saîd-i Hudrî'den naklen rivâyet etti ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-- gördünüzmü hemen kalkın, onun arkasından giden, cenaze yere konmadıkça oturmasın.» buyurmuşlar. hadisleri bütün kütûb-i sitte sahipleri «Cenaze- bahsinde tah-rîc etmişlerdir. hadisini Tahâvi beş sahih tarikden rivâyet etmiştir. Iyâz'ın beyânına göre cenazeyi koymaktan ne kastedildiği hususunda rivâyetler muhteliftir. Bâzılarında «Yere konuncaya kadar»; diğer bâzılarında «Lâhde indirlinceye kadar.» denilmiştir. murâd: Kabirdir. konma rivâyetini Süfyân-ı Sevri, kabre indirme rivâyetini Ebû Muâviye nakletmişlerdir. Ebû Dâvûd bu iki râvînin hâllerine bakarak: Süfyân , Ebû Muâviye'den daha belleyişlidir.» demişdir. Onun bu sözü, yere konma mânâsını tercih ettiğini gösterir. Saîd rivâyetinden anlaşılıyor ki: Cenazeyi gören ayağa kalkacak, kalkmak için yanına gelmesini beklemeyecektir. Oturmak için cenazenin gözden kaybolmasını bekleyecektir. Cenazenin arkasından gidenler ise, cenaze omuzlardan yere indirilmedikçe oturmayacaklardır. veya vâsıta üzerinde bulunanlar: Cenaze geçerken duracaklardır. Çünkü bu gibiler hakkında durmak, oturanın ayağa kalkması hükmündedir.

2265-) Bana Süreye b. Yûnus ile Alîyyü'bnü Hücr rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize İsmail yani İbn Uleyye, Hişâm-ı Destevâî'den, o da Yahya b. Kesîr'den, o da Ubeydullah b. Miskem'den, o da Câbir b. Abdillâh'dan naklen rivâyet etti. Câbir Şöyle dedi: Bir cenaze geçti de, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem), ona ayağa kalktı. Onunla birlikte biz de ayağa kalktık. Ve: «Ya Resûlallah! Bu cenaze bir Yahûdi karısına aittir.» dedik. Bunun üzerine Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): «Şüphesiz ki ölüm korkunç bir şeydir. Siz cenazeyi gördünüz mü hemen ayağa kalkın.» buyurdular.

2266-) Bana Muhammedü'bnü Râfi' rivâyet etti. ki): Bize Abdürrezzâk rivâyet etti. ki): Bize İbn Cüreyc haber verdi. ki): Bana Ebû'z - Zübeyr haber verdi; Kendisi Câbir'i şöyle derken işitmiş: (sallallahü aleyhi ve sellem) yanından geçen bir cenaze İçin taa'görünmez oluncaya kadar ayakta durdu.»

2267-) Bana Muhammed b. Râfi' rivâyet etti. ki): Bize Abdurrazzâk, İbn Cüreyc'den rivâyet etti. ki: Bana yine Ebû'z -Zübeyr haber verdi, kendisi Câbir'i şöyle derken işitmiş: (sallallahü aleyhi ve sellem)’le ashabı bir Yahudinin cenazesi İçin görünmez oluncaya kadar ayakta durdular.»

2268-) Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti. ki): Bize Gunder, Şu'be'den rivâyet etti. H. Muhammedü'bnü'l - Müsennâ ile İbn Beşşâr da rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize Muhammedü'bnü Ca'fer rivâyet etti. ki): Bize Şu'be, Amr b. Mürra'dan, o da İbn Ebi Leylâ'dan naklen rivâyet etti ki, Kays b. Sa'd ile Seh! b. Huneyf, Kaadisiyye'de bulunmuşlar. (Bir gün) yanlarından bir cenaze geçmiş. Bunlar hemen ayağa kalkmışlar, kendilerine: «Bu cenaze yerlilerdendir.» demişler. Onlar: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in yanından bir cenaze geçti de, ona ayağa kalktı, kendisine onun bir Yahûdi olduğu söylenince: da bir nefis değil mî?) cevâbını verdi.» demişler.

2269-) Bana, bu hadîsi Kâsım b. Zekeriyyâ da rivâyet etti. ki): Bize Ubeydullah b. Mûsâ, Şeybân'dan, o da A'meş'den, o da Amr b. Mürra'dan isnâdla rivâyette bulundu. Bu hadisde: «Onlar: Biz, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ile beraberdik, yanımızdan bir cenaze geçti, dediler.» ifâdesi vardır. hadîsleri Buhari, Ebû Dâvûd ve Nesâî «Cenaze» bahsinde muhtelif râvîlerden tahric etmişlerdir. Kûfe'ye iki konak mesafede bulunan hurmalık ve sulak küçük bir şehirdir. Bazıları Kaadisiyye ile Küfe arasında onbeş fersah mesafe bulunduğunu söylerler. Hazret-i Ömer (radıyallahü anh)’in hilâfeti zamanında orada büyük bir harp vukûbulmuştur. Hatnevî' nin beyânına göre, bundan maada Kaadisiyye ismini taşıyan dört şehir varmış. hadisinde geçen: «Bu cenaze yerlilerdendir.» sözüyle, cenazenin zimmîlerden yânî Müslüman teb'ası olarak yaşıyan gayr-i müslimlerden olduğu anlatılmak istenilmiştir. (sallallahü aleyhi ve sellem)'in «O da bir nefis değil mi?» buyurması, İbn Battal'e göre «O da can sahibi olup, ölmedi mi? Ona ayağa kalkmamız, ölümü ve onun güçlüğünü hatırlamak içindir.» manasınadır. yukarıda da işaret ettiğimiz gibi Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in Yahûdi cenazesine niçin kalktığını ta'lil eden hadîsler muhteliftir. Bâbımızın bir rivâyetinde buna sebep «ölümün korkunç olması»; diğer rivâyetinde «Cenazenin de vaktiyle can taşımış olması.» gösterilmiştir. Enes hadîsinde melekler için ayağa kalktıkları; Abdullah b. Amr hadîsinde ise: Ruhları kabzeden Azrâîl (aleyhisselâm)'a ta'zîm için; Hasan ü'bnü Ali (radıyallahü anh)'ın rivâyetinde: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Yahûdinin başı, kendi başından yukarıda bulunmasını hoş karşılamadığı için; hattâ bir rivâyette Yahûdinin pis kokusundan müteezzî olduğu için kalktı denilmektedir. bu bâbda yapılan tefsirlerin içinde en ziyâde İbn Battal'in sözünü beğenmektedir.

2270-) Bize Kuteybetü'bnü Saîd rivâyet etti. ki): Bize Leys rivâyet etti. H. Muhammedü'bnü Rumh b. El-Muhacir de rivâyet etti. Lâfız onundur. ki): Bize Leys, Yahya b. Saîd'den, o da Vâkıd b. Amr b. Sa'd b. Muâz'dan naklen rivâyet etti. Vâkıd Şöyle dedi: Biz, bir cenazede ayakta dururken Nafi’ b. Cübeyr beni gördü. Kendisi oturmuş; cenazenin yere İndirilmesini bekliyordu. Bana: «Neden ayakta duruyorsun?» dedi; ben: «Cenazenin yere indirilmesini bekliyorum. Çünkü Ebû Said-i Hudrî bu husûsda hadîs rivâyet ediyor.» dedim. Bunun üzerine Nafi’ şunu söyledi: «Bana, Mes'ûd b. Hakem, Alîyyü'bnü Ebi Tâlip'den naklen rivâyet etti H. (radıyallahü anh) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) (cenaze için) ayağa kalktı; sonra oturdu, dedi.»