İman Ehlinin İmanda Birbirlerinden Farklı Oluşları Ve Yemenlilerin Bu Husustaki Üstünlüğü Bâbı ile İlgili Hadisler

190-) Bize Ebû Bekir b. Ebî Şeybe rivâyet etti. ki); Bize Ebû Üsâme rivâyet etti. H. İbn Nümeyr de rivâyet etti. ki): Bize babam rivâyet eyledi. H. Ebû Küreyb rivâyet etti. ki): Bize İbn İdris rivâyet eyledi bunların hepsi İsmail b. Ebî Hâlid'den rivâyet ettiler. H. Bize Yahya b. Habib el-Hârisî rivâyet etti. Bu söz onundur. ki): Bize Mu'temir, İsmail'den rivâyet etti. İsmail Şöyle dedi: Kays'i Ebû Mes'ud'dan rivâyet ederken dinledim. ki: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) eliyle Yemen tarafına işaret ederek: bakın! İmân su taraftadır. Sertlik ve katı kalblilik de develerin kuyrukları dibindeki yaygaracılarda, şeytanın iki boynuzunun doğduğu yerdeki Rabia ve Mudar kabilelerindedir.» buyurdular.

191-) Bize Ebû'r-Rabî' ez-Zehrânî rivâyet etti. ki): Bize Hammâd haber verdi. ki): Bize Eyyûb rivâyet ettit ki): Bize Muhammed, Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. Ebû Hüreyre şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): geldi. Onlar kalben nazik insanlardır. İman Yemen'li, dîn anlayışı Yemen'li, hikmet de Yemen'lidir.» buyurdular.

192-) Bize Muhammed b. el-Müsennâ rivâyet etti. ki): Bize İbn Ebî Adiy rivâyet etti. H. Amru'n-Nâkıd da rivâyet etti. ki): Bize İshâk b. Yusuf el-Ezrak rivâyet etti. Bunların her ikisi, İbn Avn'dan , o da Muhammed'den, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet ettiler. Ebû Hüreyre: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu» diyerek bu hadisin mislini rivâyet etmiş.

193-) Bana Amru'n-Nâkıd ile'Hasen el-Hulvânî rivâyet ettiler. Dediler ki: Bize Ya'kub —ki İbn İbrahim b. Sa'd'dır— rivâyet etti. ki): Bize Ebû Salih, A'rac'dan naklen rivâyet etti. ki: Ebû Hüreyre şunları söyledi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Yemenliler geldi. Onlar yumuşak kalbli ve nâzik gönüllü zevattır. Fıkıh Yemen'li, hikmet de Yemen'lidir.» buyurdular.

194-) Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti. ki: Mâlik'e Ebû'z Zinâd'dan dinlediğim, onun da el-A'rac'dan, onun da Ebû Hüreyre'den naklettiği şu hadisi okudum: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): başı şark tarafındadir. Kendini beğenme, büyüklerime at ve deve sahibi olan yaygaracı bedevilerde, vakar ise koyun sahiblerindedir.» buyurmuşlar.

195-) Yahya b. Eyyûb ile Kuteybe ve İbn Hucr, İsmail b. Ca'fer'den rivâyet ettiler. İbn Eyyûb dedi ki: Bize İsmail rivâyet etti. ki: Bana el-Alâ' , babasından, o da Ebû Hüreyre'den naklen haber verdi ki: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Yemenlidir; küfür şark tarafında, vakar koyun sahihlerinde, kendini beğenme ve riya da yaygaracılarda at ve deve sahiblerindedir.» buyurmuşlar.

196-) Bana Harmeletü'bnü Yahya rivâyet etti. ki): Bize İbn Vehb haber verdi. ki: Bana Yunus, İbn Şihâb’dan rivâyet etti. Demiş ki: Bana Ebû Selemete'bnü Abdîrrâhmân haber verdi ki, Ebû Hüreyre şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'i: beğenme ve büyüklerime yaygaracı bedevilerde, vakar ise koyun sahiblerindedir.» buyururken işittim.

197-) Bize Abdullah b. Abdirrahman ed-Dârimî rivâyet etti. ki): Bize Ebû’l-Yemân haber verdi. ki): Bize, Şuayb Zühri' den bu isnadla bu hadisin benzerini haber verdi: «İmân Yemenlidir. Hikmet de Yemenlidir.» ifadesini de ziyâde etti.

198-) Bize Abdullah b. Abdirrahman rivâyet etti: ki): Bize Ebû'l-Yemân, Şuayb'dan, o da Zühri'den naklen haber verdi. ki): Bana Saidü'bnü'l Müseyyeb rivâyet etti ki, Ebû Hüreyre şöyle dedi: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem): geldi. Onların gönülleri nâzik, kalbleri yumuşaktır. İmân Yemen'li, hikmet de Yemen'lidir. Vakar koyun sahihlerinde, övünmek ve büyüklenmek yaygaracı bedevilerde, güneşin doğduğu taraftadır.» buyurken işittim.

199-) Bize Ebû Bekir İbn Ebî Şeybe ile Ebû Küreyb rivâyet etliler. Dediler ki: Bize Ebû Muâviye, A'meş'den, o da Ebû Salih'ten, o da Ebû Hüreyre'den naklen rivâyet etti. Şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Yemenliler geldi. Onlar, kalpleri pek yumuşak gönülleri pek nazik îevâttır. İmân Yemen'lidir; hikmet de Yemen'lidir. Küfrün başı şark tarafin-ladir.» buyurdular.

200-) Bize Kuteybetü'bnü Said ile Züheyr b. Harb rivâyet ettiler, Dediler ki: Bize Cerir, A'meş'den (bu hadisi) bu isnadla rivâyet etti. Amma:'«Küfrün başı şark tarafindadır.» ifadesini zikretmedi.

201-) Bize Muhammedü'bnü'l-Müsennâ rivâyet etti. ki): Bize İbn Ebî Adiy rivâyet eyledi. H. Bişm'bnü Hâlid' dahi rivâyet etti. ki): Bize Muhammed yani İbn Ca'fer rivâyet etti. Her ikisi de dediler ki: Bize Şu'be, A'meş'den bu isnadla Cerir hadisinin benzerini rivâyet etti. Ve: büyüklenme deve sahiplerinde, vakar ve sekinet ise koyun sa-hiplerindedir.» ifadesini ziyâde eyledi.

202-) Bize İshâk b. İbrahim rivâyet etti. ki): Bize Abdullah b. el-Hâris el-Mahzûmî , İbn Cüreyc'den naklen haber verdi. ki: Bana Ebû'z-Zübeyr haber verdi. Kendisi Câbir b. Abdillâh'i şöyle derken işitmiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): katılıkları ile kabalık doğudadır. İmân ise Hİcazlılardadır.» buyurdular. bâbda gördüğümüz on üç hadis hakikatte bir hadisin muhtelif rivâyetleridir. Hadis müttefekun alevdir. Onu Buhârî dahi, «Bed'ül-Halk», «Talak», «Menakibu Kureys» ve «Meğazî» bâblarında muhtelif râvilerden tahriç etmiştir. bu hadisin bâzı yerlerinde ihtilâfa düşmüşlerdir. Mezkûr ihtilâfları Kâdi Iyâz bir yere toplamış; bilâhere İbn Salâh kısaltarak daha vazıh bir şekle sokmuştur. Şöyle ki: imânın Yemen'lilere nisbet edilmesini zahirî ma'nâsından çıkarak muhtelif te'villerde bulunmuşlardır. Buna sebeb imanın mebdei Mekke-i Mükerreme ve daha sonra Medine-i Münevvere olmasıdır. Mağrib ulemasından Ebû Ubeyd île ondan sonra gelenler bu hususta bir kaç kavil naklederler: Birinci kavle göre; Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) «İmân Yemen'lidir.» buyurmakla Mekke'yi kasdetmiştir. Çünkü Mekke, Tihâme'dendir. Tihame ise Yemen'den sayılır; derler, kavle göre murad: Mekke ile Medine'dir. Zira Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in, bu hadisi Tebük'de söylediği rivâyet olunuyor. Bu takdirde Mekke ile Medine, Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Yemen arasında kalırlar; ve Yemen tarafına işaret etmiş; fakat Mekke ile Medine'yi kasd ederek: «İmân Yemen'lidir!» buyurmuş olur. Yani Mekke ile Medine'yi Yemen'den sayması, o tarafda bulundukları içindir. Nitekim Kâ'be-i Muazzama Mekke'de olduğu halde onun Yemen tarafına bakan köşesine «Rüknü Yemânî» derler. kavle göre: maksad Ensârdır. Çünkü onlar aslen Yemen'lidir ler. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e yardım ettikleri için zaman onlara nisbet edilmiştir. Ulemadan birçokları bu kavli tercih ettikıti gibi Ebû Ubeyd de onu beğenmektedir. İbn Salâh mezkûr üç kavli de tenkid ederek şunları Ebû Ubeyd ile'onun izinden gidenler Müsim ile başkalarının yaptıkları gibi bu hadisin bütün rivâyet yollarını lâfizlariyle bir araya toplayarak üzerinde dursalar bu söylediklerinden ha başka bir neticeye varırlar; zahiri ma'nayı bırakmazlar; ve mutlak zikredüdiğine göre hadisden muradın Yemen ve Yemenliler olduğuna hükmederlerdi. Zira hadisin bazı lâfızlarında: «Size Yemen'lîler geldi.» buyurulmuştur ki. Ensar da bu söze muhatab olanların içindedir. Şu halde Yemenliler Ensardan başkadırlar. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in.: « Yemen'liler geldi » buyurması da Öyledir. O zaman gelenler Ensardan başkaları idi. Sonra Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) gelenleri kemâl-i imanla hüküm verecek şekilde vasıflandırmış; ve: «İmân Yemenlidir» sözünü buna bina etmiştir. Binaenaleyh mezkûr hadis Mekke ile Medine'ye değil, kendisine gelen Yemen'lilerin imânına işarettir. zahiri ma'nasında bırakarak hakikaten Yemen'liler ma'nasına almaya bir mâni'de yoktur. Çünkü bir kimse bir şeyle vasıflanır da o şeyin kendisinde bulunduğu kuvvetle bilinirse, o kimsenin bu şeyle temayüz ettiğini ve bu hususda hâlinin kemâl üzere olduğunu göstermek için o şey kendisine nisbet edilir. İşte iman hususunda o gün gelen Yemen'lilerle Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in hayatından ve ir-tihalinden az sonra gelen Üveysü'l-Karanî, Ebû Müslim el-Havlânî (rahimehüllah) ve emsali gibi kalbi selim, imânı kavı zevatın halleri de böyle idi. Bundan dolayı imanı onlara nisbet etmek, onu başkalarından nefi ma'nasına gelmeksizin bu zevatın iman-ı kâmil sahibi olduklarını bildirmek içindir. Binaenaleyh bu hadisle Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in: «İmân Hicaz'hlardadır.» hadisi arasında hiç bir münâfat yoktur. bu hadisden murad her devirde yaşayan Yemen'liler değil, o zamankilerdir. Zira lâfız her devirdekileri iktizâ etmez. Bu hususda hak budur. Bizi hakka hidâyetinden dolayı Allahü teâlâ'ya şükrederiz. Allahu a'lem. Salâh, bundan sonra sözüne şöyle devam etmiştir: «Ha-disde zikri geçen fıkıh ve hikmete gelince; Burada fıkıh, din hususundaki anlayışından ibarettir. Sonraları fukahâ ve usûl-ü fıkıh, uleması fıkhı: «Amele dair olan şer'î hükümleri, aynen delil getirmek suretiyle anlamaktır.» diye tahsise karar vermişlerdir. ta'rif hususunda ise bir çok sakat kaviller vardır. Her kavil onun sıfatlarından bazısını söylemekle iktifa etmiştir. Bu ta'riflerden bize en dürüst geleni şudur: «Hikmet, nufuz-u nazar, ahlâkı tehzib, hakkı hak bilerek onunla amel, neva hevese ve bâtıla tâbi' olmayı önlemek gibi şeylerle birlikte Allahü teâlâ'yı bilmeyi de içine olan hükümlerle vasıflanan ilimdir.» Hakim de bunlar kendisinde olan zâttır. Ebû Bekir b. Düreyd: «Sana nasihat ile seni kötülüklerden men'eden yahud iyilik yapmaya çağıran veya çirkin bir şeyden seni nehyeden her kelime hikmettir; demiştir.» Yemen'liler hakkında: kalbleri daha yumuşak, gönülleri daha nâziktir.» buyurulmuş; ve bir cümlede hem kalb hem fuâd kelimesi zikredilmiştir. Halbuki (Kulûb) ve (Ef'ide) kelimeleri ayni ma'nayadırlar. Çünkü Kulub: Kalbin; Ef ide: fuâd'ın cem'idirler. Fuâd da kalb demektir. Şu halde kalb sözü mütera-difiyle tekrarlanmıştır. Bittabi böyle olması, ayni lâfzın tekrarlanmasından daha makbuldür. Ancak fuâd'ın kalb ma'nasına gelmediğini iddia edenler de vardır. Bunlardan bazılarına göre fuâd kalbin içi, diğerlerine göre kalbin zarı ma'nasınadır. Bu zar ince olursa bir şeyin ondan geçmesi kolay ve sür'atli olur. yumuşaklık, naziklik ve zayıflıkla tavsif Duyurulmasının ma'nası, onların huzû' ve haşyet sahibi olmaları, çabuk icabet etmeleri, başkalarının kalpleri gibi şiddet ve katılıkla tavsif edilemeyip nasihat ve ihtardan çabuk mütenebbih olmalarıdır. Kendini beğenmek ve Övünmektir: Büyüklenmek ve başkasını hor görmektir. kelimesi Hattâbî'nin beyanına göre iki vecihle tefsir olunur. Ya (Fedde) filinden alma feddâd'ın cem'idir; ve şiddetli sesli demektir ki. deve sahiplerinin âdeti budur. Yahut fedan'ın cem'idir. ziraat âleti, ziraatte kullanılan öküzler demektir. Bundan maksad çiftçilerdir. Nevevî «Doğrusu şedde ile feddâdın cem'i fedda-dîn'dir; hadis ulemâsiyle Esmaî'm'n ve cumhûru ehl-i lügatin kavli budur.» diyor. «Bu hadisde şeddeliden başka rivâyet yoktur.» demiştir. göre Feddâd: iki yüzden bine kadar hatta daha fazla devesi olan demektir. Maksad, devesi çok olan kaba saba yaygaracılar; kendini beğenenlerdir. Ebû'l-Abbâs'a göre bunlar; deveciler, çobanlar, sığır sahipleri ve hamallardır. Esmaî:. «Bunlar, tarlalarında ve malları ile hayvanlarının arasında sesleri yükselenlerdir. Fedid, şiddetli ses ma'nasına gelir.» demiştir. Hattabi diyor ki: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in böylelerini zemmetmesi, dünya işleriyle uğraşırken, din işlerine bakamadıklarındandır. Bu onları âhiret işinden alı-kor, kalbin katılığı ve saire de bundan meydana gelir.» veber: Yüncüler demektir. Maksad çölde yaşayan bedevilerdir. Nitekim bunların zıddına yani şehirlilere de ehl-i meder denilir. . ve katı kalblilik ve develerin kuyrukları dibindeki yaygaracılarda» buyurması, hayvanları götürürken yaygara ve gürültü çıkardıklann-dandır. Bundan sonra; «Şeytanın iki boynuzunun doğduğu yerdeki Rabiâ ve Mudar kabilelerindedir.» buyurulmuştur. Rabia ve Mudar, yaygaracılardan bedeldir; yani yaygaracılar onlardır. iki boynuzundan murad: başının iki yanıdır. Bazıları: «Şeytanın iki boynuzu, onun iki gurup bendegâmdır. O bunları insanları sapıtmak için teşvik eder.» demiş; bir takımları: «Bunlar şeytanın kâfirlerden olan yardımcılarıdır.» mütaleasında bulunmuşlardır. Maksad, bilhassa şarkın son derece küfre ve şeytanın tesallatuna ma'ruz bir yer olduğunu anlatmaktır. Nitekim rivâyetin birinde: «Küfrün başı şark tarafıdır.» buyurulmuştur. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) devrinde şarkda hâl böyle idi. mecûsîlerin küfrü çok şiddetli olduğuna işaret vardır. Zira mecusi olan acemlerle onların idaresinde bulunan arapların memleketi, Medine'ye nisbetle şarkta idi. Bunlar gayet çok ve kuvvetli idiler. Hatta hükümdarları Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in mektubunu parçalamıştı. Taberi'nin beyanına göre deccal dahi şarktan çıkacaktır. Ekseri şark milletleri son derece azgın ve kâfir oldukları için ateşe taparlardı. Bin seneden beri ateşleri sönmemişti. Ateşe hizmet edenlerin sayısının yirmi beş bin olduğu söylenir. şarka «Şeytanın iki boynuzunun doğduğu yer» denilmiştir. Çünkü şeytan güneşe karşı duran kimsenin karşısına dikilir. Güneş doğduğu zaman başının iki tarafının arasında kalır. Böylelikle güneşe karşı namaz kılanların kendisine secde ettiği zannını verir. Iyâz'a göre şarkdan murad, Necd'dir. Çünkü Necd şarkda Medine'den başlar. Hadis Tebük'de söylendi ise onun şarkı dahi Necd'-: dir. Kabîa ve Mudar kabileleri de orada yaşarlardı. Bunlar iki kardeş ka-; bile olup hayvancılık ve çiftçilikle geçinirlerdi. Sert tabiatlı ve katı kalbli lâftan anlamaz kimselerdi. Nevevî kasveti: nasihat kabul etmemek; gilâzı da; anlamamak diye izah etmiş; ve bunların ayni ma'naya geldiğini söyleyenler olduğunu dahi kaydetmişse de el-Übbî: «Kasvet; yumuşaklığın zıddı; gılâz da re'fetin zıddıdır.» demiş; ve bu iki kelimenin burada: şarklılar ibret almaktan uzak kendilerine nasihat kâr etmez kimselerdir; ma'nasından kinaye olduklarını beyan etmiştir.