Kırda Çimen Otlatmak İçin Muhtac Olunan Suyun Fazlasını Satmanın, Onu Vermekten İmtina Etmenin Ve Erkek Hayvanın Çiftleşmesi Mukabilinde Ücret Almanın Haram Kılınması Bâbı ile İlgili Hadisler

4087-) Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe rivâyet etti. ki): Bize Veki' haber verdi. H. Muhammed b. Hatim de rivâyet etti. ki): Bize Yahya b. Saîd rivâyet etti. râviler hep birden İbn Cüreyc'den, o da Ebû'z-Zübeyr'den, o da Câbir b. Abdillâh'dan naklen rivâyette bulunmuşlardır. Câbir: (sallallahü aleyhi ve sellem) suyun fazlasını satmaktan nehî buyurdu.» demiş.

4088-) Bize İshâk b. İbrahim rivâyet etti. ki): Bize Bavh b. Ubâde haber verdi. ki): Bize İbn Cüreyc rivâyet etti. ki): Bana Ebû'z-Zübeyr haber verdi ki, kendisi Câbir b. Abdillâh'ı şunları söylerken işitmiş: (sallallahü aleyhi ve sellem) devenin çiftleşmesini satmaktan, suyu- ve ziraat yapmak için yeri satmaktan nehî buyurdu. (Evet) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) işte bunları nebi buyurdu.»

4089-) Bize Yahya b. Yahya rivâyet etti. ki): Ben Mâ-Jik'e okudum. H. Kuteybe de rivâyet etti. ki): Bize Leys rivâyet etti. râvilerin ikisi de Ebû'z-Zinâd'dan, o da A'rac'dan, o da Ebû Hüre yre'den naklen rivâyet etmişlerdir ki, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): ottan menedilmeye varacağı için suyun fazlası (başkasına) men'edilmez.» buyurmuş.

4090-) Bana Ebû't-Tâhir ile Harmele rivâyet ettiler. Lâfız Har-mele'nindir. (Dediler ki): Bize İbn Vehb haber verdi. ki): Bana Yûnus, İbn Şihâb'dan naklen haber verdi. ki) ; Bana Saîd b. Müseyyeb ile Ebû Seleme b. Abdirrahmân rivâyet ettiler ki, Ebû Hüreyre şunu söylemiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): otu menetmiş olacağınız için, suyun fazlasını başkasından esirgemeyin!» buyurdular.

4091-) Bize Ahmed b. Osman En-Nevfelî rivâyet etti. ki): Bize Ebû Âsim Dahhâk b. Mahled rivâyet etti. ki): Bize İbn Cü-reyc rivâyet etti. ki): Bana Ziyâd b. Sa'd haber verdi. Ona da Hilâl b. Üsâme, ona da Ebû Seleme b. Abdirrahmân haber vermiş ki, kendisi Ebû Hüreyre'yi şunu söylerken işitmiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): ot satılmış olacağı için, suyun fazlası satılamaz.» buyurdular. hadîsin Hazret-i Ebû Hüreyre rivâyetini Buhârî «Kitâbü’l-Müsâkaat» ile «Terkü'l-Hıyel»de, Nesâî «İhyâü'l-MevâUda tahrîc ettikleri gibi, diğer Kütüb-ü Sitte sahipleri de rivâyet etmişlerdir. İbn Mâce'nin tahrîc ettiği bir rivâyette: şey vardır ki, bunları başkasına vermemek olmaz: Su, ot ve ateş!» buyurulmuştur. İbn Merdeveyh'in tefsirinde Hazret-i Vasile b. Eska'dan şu hadîs rivâyet olunmuştur: (sallallahü aleyhi ve sellem): kullarından suyun fazlasını, otu ve ateşi esirgemeyin, zîra Allah bunları kuvvetlilere menfaat, zayıflara kuvvet olmak üzere yaratmıştır.» Yaş olsun kuru olsun ot manasınadır. Kuru ota Araplar ha-Şİş ve heşîm; yaş ota da uşb ve rutb derler. rivâyetlerde: Fazla suyu satmak, hayvanı çiftleştirmek için kiraya vermek ve ziraat için yeri kiralamak yasak edilmektedir. suyun satilamamasına sebep, dolayısiyle merayı satmış olmaktır. Bu mesele şöyle îzâh olunur: Bir kimse kendine milk olmak üzere kırda mera kenarında bir su kuyusu kazar. Kuyudan ihtiyacına yetip artacak kadar su çıkar. Etrafındaki merada ise başka su yoktur. Hayvan sahipleri sürülerini bu merada otlatabilmek için bu kuyudan istifade etmeye mecburdurlar. Aksi takdirde meradan istifâde edemezler; çünkü hayvanları susuzluktan ölür. Bu hâl karşısında suyu vermemek, hayvanların otlamasına mâni' olmak mânâsına geleceği için fazlasını parasızca hayvan sahiplerine vermek emrolunmuştur. İbn Bezîze fazla suyu ihtiyaç sahiplerinden esirgemenin büyük günahlardan sayılacağını söylemiştir. son rivâyetinde: ot satılmış olacağı için, suyun fazlası satılamaz.» buyurulmuştur. Zîra kuyu sahibi suyun'fazlasını parasız vermezse o merada hayvan otlatmağa imkân kalmayacaktır. Şu halde hayvan otlatabilmek için suyu satmak, milki olmayan merayı satmak gibidir. nehyin tahrîm mi yoksa tenzih mi ifâde ettiğinde ihtilâf olunmuştur. Tıybî: «Suyun milk olup olmamasını da bu esâsa bina etmişlerdir; evlâ olan: Nehyi kerahete hamletmektir.» diyor. Şafiîler'in «Et-Tevdîh» adlı fıkhında bu mesele hakkında şu îzâhât verilmiştir: «Buradaki nehî İmâm Mâlik ile Evzâi"ye göre tah-rîme hamledilmiştir. Hattâbî ile İbn Tîn bu kavli Şâfii'den de nakletmişlerdir. Bazıları su vermeyi müstehap görerek nedb mânâsına hamletmişlerse de bizce esah olan kavle göre ekin için değil hayvanlar için suyu vermek vaciptir.» Bu meselede Hanefîler'in mezhebi de budur. sahibinin suyu ihtiyâcına sarf etmek hususunda haklı olduğu ittifâkî bir meseledir. Çünkü Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) suyun fazlasını esirgemekten menetmiştir. Fazlası olmayan su bu nehîde dahil değildir. Kaplara doldurulan suyun fazlasını vermek vâcib değildir; meğer ki suyu isteyen muztar kalmış, ola! diyor ki: «Kuyu sahibinin ihtiyacından artan suyunu ekin sulamak için başkasına vermesi vâcib değil; hayvan sulamak için vermesi vaciptir. Vücubun da şartları vardır. Bunların birincisi: Hayvan sahibinin mubah su bulamaması; ikincisi: Suyun hayvan ihtiyacı için verilmesi; üçüncüsü.: Kuyu sahibinin ihtiyacı olmamasıdır.» ve hayvanlarına su verilir. O yerde oturmak isteyenler hakkında iki vecih vardır. Birinci veçhe göre onlara su vermek vâcib değildir; zira orada kalmalarına zaruret yoktur. Esah olan ikinci veçhe göre ise vaciptir. Bu takdirde su için onlardan para alınıp alınmayacağı hususunda da iki kavil vardır. Esah olan kavle göre para alınmaz; çünkü Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) suyun fazlasını satmayı yasak etmiştir. çiftleşmesini satmak...»dan murad: Boğa ve aygır gibi hayvanları çiftleştirmek için kiralamaktır. İmâm A'zam, Şafiî, Ebû Sevr ve diğer bir takım ulema bunun bâtü ve haram olduğunu söylemişlerdir. Hayvanı kira ile alan kimse onu kendi hayvanı ile çiftleştirse bile hiç bir ücret vermesi lâzım gelmez; çünkü satılan şey meçhul ve teslimi, imkânsızdır. ve tabiînden bir cemaat, İmâm Mâlik ve diğer bâzı ulemâ malûm bir müddet yahut malûm sayıda çiftleştirme için hayvan kiralanabileceğine kail olmuşlardır. Onlara göre bu bir ihtiyaç ve menfaattir; bu bâbtaki nehl tenzihe hamledilir. için yeri satmak» arazîyi kâra vermektir. Ulemânın bu husustaki kavillerini «Yeri kiraya verme» bahsinde görmüştük.