İmam Malik Muvatta Hadis Kitabı

2257-) Muhammed b. Şirin (radıyallahü anh)'den: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) zamanında bir adam, ölürken altı kölesini azat etti. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) köleler arasında kura çekerek bu kölelerden ikisinin azadını kabul etti. Mâlik der ki: Bu adamın kölelerden başka malı yoktu.

2258-) Rabia b. Ebi Abdurrahman'dan: Ebân b. Osman'ın valiliğinde bir adam, kölelerin hepsini azat etti. Bunlardan başka malı da yoktu. Ebân'ın emri üzerine, bu köleler üç bölük yapıldı. Hangi gurubun ölenin malının üçte biri sayılıp azat olacağını öğrenmek için kura çektirdi. Bu üç bölükten birine kura isabet etti ve kuranın isabet ettiği köleler hürriyetlerine kavuştu.

2259-) İbn Şihab der ki: Köle azat edilince, malı da kendinin olur. Tatbikat böyledir.

2260-) İmâm-ı Mâlik der ki: Köle azat olunca malı da kendisinin olacağı konusunu şu mesele açıklar: Mükatep, Kitabet, lügatta toplamak demektir. Fıkıh dilinde, kölenin efendisine azatbedelini serbest çalışıp ödemek üzere akit yapmak demektir. Mükatep demek, kazanması bakımından hür, kendisi köle olan kişinin adıdır. Anlaşmadaki karşılığı sağlayınca, azat olur. akid yapılınca malı da kendisinin olur. Bunu şart koşmasa bile. Çünkü mükatebe (kitabet) akdi kesinleşince, velâ akdi yerine geçer. Mükateb ile kölenin malları, kendi çocukları gibi değildir. Çocukları hâlâ köle sayılır, diğer malları gibi değildir. Çünkü ittifakla amel edildiğine göre, köle azat olunca malı kendisine tabi olur, çocuğu kendisine tabi olmaz. Aynı şekilde mükâtep, kitabet anlaşması yapılınca malı kendisine tabi olur, çocuğu kendisine tabi olmaz. Yani çocukları azat edilmiş olmaz ya da olmuş sayılmaz.

2261-) İmâm-ı Mâlik der ki: Bunu şu mesele açıklar: Köle ve mükâtep iflas edince malları ve ümmü veled cariyeleri ellerinden alınır. Çocukları ellerinden alınmaz. Çünkü çocukları, onların malı değildir.

2262-) İmâm-ı Mâlik der ki: Yine bunu açıklayıcı bir mesele de şudur: Köle satılsa, köleyi satın alan köleyle beraber malını da almayı şart koşsa kölenin çocuğu malının içersine girmez.

2263-) İmâm-ı Mâlik der ki: Açıklayıcı başka mesele de şudur: Köle birini yaralasa, karşılığında kendisi ve malı alınır, çocuğu alınamaz.

2264-) Abdullah b. Ömer (radıyallahü anh)'den: Ömer b. el-Hattab şöyle dedi: «Bir cariye efendisinden çocuk doğurursa, efendisi onu satamaz, bağışlayamaz ve ona miras bırakamaz. Ondan faydalanır. Efendi ölünce cariye hür olur.»

2265-) İmâm-ı Mâlik'den şöyle Rivâyet edildi: Efendisinin ateşle işkence ettiği bir cariye, Hazret-i Ömer'e şikâyete gelince onu azat etti.

2266-) İmâm-ı Mâlik der ki: Bizce ittifak edilen hüküm şöyledir: Borcu malının tamamını kaplayan bir kişinin köle azat etmesi caiz değildir. Bir çocuğun buluğ çağına gelinceye kadar köle azat etmesi caiz değildir. Mal üzerine veli tayin edilen çocuk buluğa erse de malını idare edinceye kadar köle azat etmesi caiz olmaz.

2267-) Ömer b. el-Hakem (radıyallahü anh) şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a gelerek şöyle dedim: Ya Resûlallah! Cariyem koyunlarımı güderdi. Yanıma geldiğinde, koyunlardan biri kaybolmuştu. Bu koyunu cariyeme sordum. O da: «Onu kurt yedi» dedi. Koyunu kurdun yemesine üzüldüm. Ben de bir insanım, onun yüzüne bir tokat vurdum. Benim sadece bir cariyem var. Onu azat edecek miyim?» Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem), Cariyeme: (celle celâlüh) nerede?» dedi. Cariye: Gökte» Gökte demekle, cariye Allah'ın varlığını ve yüceliğini ifade etmek istemiştir. diye cevap verdi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Ben kimim?» diye sordu. Cariye: Sen Allah'ın Resulüsün» dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Onu azat et» buyurdu. Şafiî, Risale, no: 242.

2268-) Utbe b. Mesud'un torunu Ubeydullah b. Abdullah (radıyallahü anh)' dan: Ensardan bir adam siyahı (Habeşli) cariyesini Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a getirerek şöyle dedi: Ya Resûlallah! Benim bir mü'mine cariyem var, Eğer cariyemin imanlı olduğu kanaatinde isen onu azat edeceğim.» Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) cariyeme: Allah'tan başka tanrı olmadığına şahadet ediyor musun?» diye sordu. O da: Evet» dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Muhammed'in Allah'ın Resulü olduğuna şahadet ediyor musun?» diye sordu. O da: Evet» dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): Öldükten sonra dirilmeye yakînen inanıyor musun?» diye sordu. Cariyem: Evet» diye cevap verdi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): « Onu azat et» buyurdu. İbn Abdilber der ki; Dış görünüşüyle mürseldir. Ama, muttasıl oluşa yorulabilir. Çünkü Ubeydullah, bir grup sahabeyi görmüştür. Zurkanî der ki: Yukarıdaki görüş, tartışmaya açık. Çünkü, böyle olsaydı, asla mürsel hadis bulunmazdı. Belki de Ubeydullah’ın bir grup sahabeyi görmesinden, bu hadisi Rivâyet edenleri kastetmiştir

2269-) el-Makburi şöyle dedi: Ebû Hüreyre (radıyallahü anh)'ye «Bir köle azat etmesi gereken bir adam, zina neticesi doğan bir çocuğu azat etse caiz olur mu?» diye soruldu. Ebû Hüreyre de: Evet bu kafi gelir» dedi.

2270-) İmâm-ı Mâlik'e şöyle Rivâyet edildi: Ensardan Fedâle b. Ubeyd (radıyallahü anh) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'in ashabındandı. Ona: «Bir köle azat etmesi gereken bir şahıs, zinadan doğan bir çocuğu azat etse caiz midir?» diye soruldu. O da: Evet, caizdir» diye cevap verdi.

2271-) İmâm-ı Mâlik'e şöyle Rivâyet olundu: Abdullah b. Ömer (radıyallahü anh)'e «Bir köle azat etmesi gereken bir adam, azat edeceğini şart koşarak köle satın alabilir mi?» diye soruldu. O da: Hayır» dedi.

2272-) İmâm-ı Mâlik der ki: Azat edilmesi gereken köleler konusunda duyduklarımın en güzeli şudur: Bir köle azat etmesi gereken bir kimse azat edeceğini şart koşarak satın alamaz. Çünkü bunu yapması halinde azat ettiği tam bir köle sayılmaz. Zira satıcı, azat edeceğini şart koşan kişiye düşük fiattan verir.

2273-) İmâm-ı Mâlik der ki: Nafile olarak bir köle azat edecek olan bir kişinin azat edeceğini şart koşarak bir köle satın almasında bir mahzur yoktur.

2274-) İmâm-ı Mâlik der ki: Mutlaka azat edilmesi gereken köleler hakkında duyulanların en güzeli şudur: Böyle bir köleye bedel hıristiyan bir köle veya yahudi bir köle azat etmek caiz değildir. Aynı şekilde mukatep (bedelli azat sözleşmesi yapmış köle), mudebber (efendinin ölümünde azad olacak köle) , Ümmü Veled (efendisinden çocuk doğuran köle), bir müddete kadar azat edilmiş köle ve kör köleyi de azat edilmesi gereken kölenin yerine azat etmek caiz değildir. Nafile olarak bir köle azat etmek istenirse Hıristiyan, Yahudi ve Mecusi köle azat edilebilir. Çünkü yüce Allah kitabı Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurmuştur. (Ya fidye almadan serbest bırakın, ya da fidye alarak) Muhammed sûresi, 4. âyet.

2275-) Burada fidye almadan serbest bırakılması, azat edilmesi demektir. Fakat Allah (celle celâlüh) Kur'an-ı Kerim'de beyan etmiş olduğu azat edilmesi gereken köleler mü'min kölelerdir.

2276-) İmâm-ı Mâlik der ki: Keffaretler de, fakirleri doyurmak da böyledir. Bu kefaretlerde yalnız müslüman fakirler doyurulur. Müslüman olmayan hiçbir kimse doyurulmaz.

2277-) Abdurrahman b. Ebi Amre el-Ensari şöyle dedi: Annem bir vasiyet etmek istedi, sonra sabaha bıraktı ve öldü. Köle azat etmeye niyetlenmişti. b. Muhammed (radıyallahü anh)'e: Annemin yerine köle azat etsem ona faydası olur mu?» dedim. Kasım b. Muhammed (radıyallahü anh) şöyle dedi: Sa'd b. Ubade (radıyallahü anh), Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a: Annem öldü onun adına köle azat etmenin ona yararı olur mu?» diye sordu. (sallallahü aleyhi ve sellem): Evet» diye cevap verdi.

2278-) Yahya b. Said dedi ki: Bir gün Ebû Bekir'in oğlu uyurken öldü. Onun adına Hazret-i Peygamber'in hanımı Hazret-i Aişe bir çok köle azat etti. Mâlik der ki: Bu konuda duyduğumun en güzeli budur.

2279-) Hazret-i Peygamber'in hanımı Hazret-i Aişeden: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a: Hangi köleleri azat etmek daha faziletlidir?» diye soruldu. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) da: En pahalısı ve sahibinin yanında en kıymetli olanı» diye cevap verdi. Buhârî, Itk, 49/2; Müslim, İman, 1/34, no: 136.

2280-) Nafî (radıyallahü anh)'den: Abdullah b. Ömer, zinadan olan çocuğu annesiyle birlikte azat etti.

2281-) Hişam b. Urve babasından şöyle Rivâyet etti: Hazret-i Aişe dedi ki: Bana, Berire adlı cariye gelerek: Ben efendimle mukatebe anlaşması yaptım. Her sene bir ûkıye Ukiye: 12 dirhem (memleketlere göre değişen ağırlık ölçüsü). olmak üzere toplam dokuz ukiye vereceğim. Bana yardım et» deyince, ona şöyle dedim; Velân Velâ: azat eden efendi ile azat ettiği kölesi arasındaki bir akrabalık bağı olup, köle hürriyetlerine kavuştuktan sonra kendi varisleri olmadan ölürse mirası efendisine ya da varislerine kalır. bana ait olmak şartıyla, efendilerin senin yerine benim peşin olarak vermeme razı olurlarsa, derhal verir (ve seni azat eder)im» Bunun üzerine Berire, efendilerinin yanına gitti. Onların yanından dönünce bana şöyle dedi. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) da yanımda oturuyordu: Bana söylediğini efendilerime anlattım. Velâ kendilerine ait olmaksızın teklifini kabul etmediler. (sallallahü aleyhi ve sellem) konuşmamızı duydu ve meseleyi sordu. Ben de kendilerine, olanları genişçe anlattım. Bunun üzerine Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bana şöyle dedi: O cariyeyi satın al, alırken de velânın kendilerine ait olmasını şart koş. Nasıl olsa velâ azat edenindir.» de öyle yaptım. Sonra Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Cemaatin içersinde ayağa kalkarak Allah'a hamdü sena etti, şöyle buyurdu: «Ne oluyor bazı kişilere! Allah'ın kitabında olmayan şartları ileri sürüyorlar? Allah'ın kitabında olmayan şart yüz tane de olsa hükümsüzdür. Allah'ın koyduğu hüküm uyulmaya daha lâyıktır. Allah'ın koyduğu şart daha güvenilirdir. Velâ, sadece azat edene aittir,» Buharî, Buyu, 34/73; Müslim, Itk, 20/2, no:8.

2282-) Abdullah b. Ömer (radıyallahü anh)'den: Mü’minlerin annesi Hazret-i Aişe bir cariye satın alıp azat etmek istedi. Cariyenin efendileri de şöyle dediler: Bu cariyeyi sana velâsı bize ait olmak üzere satabiliriz.» Bunun üzerine meseleyi Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a anlattım. O da şöyle buyurdu; Bu şart, velânın sana aidiyetine engel olmaz. Çünkü velâ azat edene aittir.» Buharî, Buyu, 34/73; Müslim, Itk, 20/2, no:5.

2283-) Abdurrahman'ın kızı Amre (radıyallahü anh)'dan: Berire, mü'minlerin annesi Hazret-i Aişe'ye yardım istemeye geldi. Hazret-i Aişe de ona şöyle dedi: Efendilerin, bedelini bir defada verip seni azat etmemi kabul ederlerse yapayım.» üzerine Berire durumu efendilerine anlattı. Onlar da şöyle dediler: Velân bize ait olmazsa kabul etmeyiz.» Rivâyet eden Amre devamla şöyle dedi: Sanıyorum ki Hazret-i Aişe bu meseleyi Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'a anlattı. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) da ona şöyle dedi: Onu satın al ve azat et. Çünkü velâ, azat edene aittir.» Hafız der ki: Görünüşüyle mürseldir. Malik'in ravileri bu konuda ihtilafsızdır. Buharî, Mükateb, 50/4.

2284-) Abdullah b. Ömer (radıyallahü anh)'den: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem), velâyı satmayı ve bağışlamayı yasak etti. Buharî, Itk, 49/10; Müslim, Itk, 20/3. no:16,

2285-) İmâm-ı Mâlik, dilediği kişilerle velâ anlaşması yapmak kaydiyle kendisini efendisinden satın alan köle hakkında derki: Bu caiz değildir. Velâ, azat edene aittir. adam azat ettiği kölesinin, dilediği kimselerle velâ anlaşması yapmasına izin verirse, bu caiz olmaz. Çünkü Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) «Velâ azat edene aittir» buyurmuş, velâyı satmayı ve bağışlamayı da yasak etmiştir. azat ettiği kölenin dilediği kişilerle velâ anlaşması yapmasına izin vermesi ve bunu şart koşması caiz olduğu zaman, bu, velâyı bağışlamak olur.

2286-) Rebîa b. Abdurrahman (radıyallahü anh)'dan: Zübeyr b. Avvam bir köle satın alarak azat etti. Bu kölenin hür bir kadından olma erkek çocukları vardı. Zübeyr köleyi azat edince: Çocukların veîâsı bana aittir» dedi. Çocukların annesini daha önce azat eden efendiler: Hayır onların velâsı bize ait» dediler. Hazret-i Osman b. Affan (radıyallahü anh)'a götürdüler. O da çocukların velâlarının Hazret-i Zübeyr'e ait olduğuna hükmetti.

2287-) İmâm-ı Mâlik'e şöyle Rivâyet edildi: Said b. el-Müseyyeb (radıyallahü anh)'e: «Hür bir kadından doğma çocukları olan kölenin çocuklarının velâsı kime aittir?» diye soruldu. Said (radıyallahü anh) de şöyle cevap verdi: «Çocukların babası azat edilmeden köle olarak ölürse, çocukların velâsı annelerini daha önce azat eden efendilere aittir.»

2288-) İmâm-ı Mâlik der ki: Azat edilen kölelerden lânetleşerek boşanan kadının çocuğu, annesini azat eden efendilere mensup olur. Annesinin efendileri onun da efendileri olur. Ölünce çocuğa varis olurlar. Çocuk bir suç işlerse diyetini onlar verirler. Babası, çocuğun kendinden olduğunu itiraf ederse çocuk onun üzerine kaydedilir. Çocuğun mirasını onlar alırlar. Çocuğun velâsı, babasını azat eden efendilere aittir. Çocuğun mirasını onlar alırlar. Suçunun diyetini vermek onlara düşer. Çocuğun babasına da (daha önceki iftirasının cezası olarak) had uygulanır.

2289-) İmâm-ı Mâlik der ki: Kocaları çocuğun kendinden olduğunu kabul eden lânetleşen ve hür olan kadınla, lânetleşen ve azatlı kadın arasında fark yoktur. Kocaları çocuğun kendinden olduğunu kabul etmediği sürece hür kadının çocuğunun mirası, anne ve anne bir kardeşler hisselerini aldıktan sonra geri kalan hazineye intikal eder. Azatlı kadının çocuğunun geri kalan mirası ise annelerini azat eden efendilerine pay edilir. Çünki bu çocukların nesepleri ve baba tarafından akrabaları yoktur. Nesebi sabit olunca mirası asabelerine Yalnız oldukları zaman mirasın tamamını, belirli hisse sahipleriyle bulundukları zaman, bu kişiler hisselerini aldıktan sonra mirasın kalanını alanlara asabe denir. kalır.

2290-) İmâm-ı Mâlik der ki: Babası hür olan bir kölenin, hür bir kadından doğma çocuğu hakkında bizde ittifakla amel şöyledir: Dede, kölenin hür kadından doğma hür çocuklarının babaları köle olduğu müddetçe çocukların varisi olur. Babaları azat olunca çocukların velâsı, babalarını azat eden efendilere rücu eder. Köle olarak ölürse, velâ ve miras dedenin olur. Kölenin iki hür çocuğu olup babaları köle iken, bu çocuklardan biri ölse velâ ve mirası, babadan dedeleri alır.

2291-) Kocası köle, kendisi hamile iken azat edilen, sonra da henüz doğum yapmadan veya doğum yaptıktan sonra kocası azat olan bir cariye hakkında İmâm-ı Mâlik şöyle der: Cariyenin karnındaki çocuğun velâsı, bu cariyeyi azat eden efendilerin olur. Çünkü annesi azat edilmeden önce bu çocuğa da kölelik sirayet etmiştir. Bu çocuk, annesi azat olduktan sonra ana rahmine düşen çocuğa benzemez. Çünkü annesinin azat edilmesinden sonra ana rahmine düşen çocuğun babası, azat edilince onun velâsını alır.

2292-) Bir köle, kendi kölesini azat etmek için efendisinden izin ister, o da bu izni verirse azat edilen kölenin velâsı azat eden kölenin efendisinin olur. Artık azat eden köle azat da olsa bu velâ kendisine dönmez.

2293-) Abdülmelik, babası Ebû Bekir b. Abdurrahman b. el-Haris b. Hişam'ın şöyle dediğini Rivâyet etti: el-Âsi b. Hişam öldü ve geride üç oğlunu bıraktı. Bunların ikisi anne-baba bir, diğeri baba bir kardeşti. Anne-baba bir kardeşlerden biri öldü ve geride mal ve azatlı köleler bıraktı. Anne-baba bir kardeşi bu mala ve o azatlı kölelerin velâsına varis oldu. Sonra bu çocuk da öldü, geride bir oğlu bir baba bir kardeşini bıraktı. Oğlu şöyle dedi: Babamın hissesine düşen mal ve azatlı kölelerin velâsı benim hisseme düşmüştür.» Hayır, öyle değil, Senin hissene sadece mal düşmüştür. Azatlı kölelerin velâsına gelince, o sana düşmemiştir. Kardeşim bu gün ölse idi, söyler misin ben ona varis olmaz mıyım?» Aralarında anlaşamayınca Hazret-i Osman b. Affan (radıyallahü anh)’ın huzurunda muhakeme oldular. Hazret-i Osman azatlı kölelerin velâsının kardeşine düştüğüne karar verdi.

2294-) Abdullah'a babası Ebu Bekir b. Hazm şöyle anlattı: Ben Ebân b. Osman'ın yanında otururken Cüheyne kabilesinden bir grup insanla, el-Haris b. el-Hazreç oğullarından bir grup muhakeme oldular. bir kadın, el-Haris b. el-Hazreç oğullarından İbrahim b. Küleyb adlı bir adamla evliydi ve kadın ölmüş, geride mal ve azatlı köleler bırakmış ve bu kadına oğlu ile kocası varis olmuşlardı. Sonra bu çocuk ölünce varisleri şöyle dediler: Bu çocuğa annesinden düşmüş olan kölelerin velâsı bizimdir.» Cüheyne kabilesinden olanlar: Hayır: Öyle olmaz. O azatlı köleler bizim kızımızındır. Çocuğu ölünce onların velâsı bizim olur ve onlara biz varis oluruz» dediler. Eban, azatlı kölelerin velâsının Cüheyne kabilesinden olanlara ait olduğuna karar verdi.

2295-) Said b. el-Müseyyeb der ki: Bir adam ölür geride üç oğlunu ve azat etmiş olduğu kölelerin velâsını bırakır. Sonra oğullarından ikisi ölür, geride çocuklarını bırakır. üç çocukdan hayatta kalan azatlı kölelerin velâsma varis olur. O ölünce de kendi çocukları ile kardeşinin çocukları velâya eşit olarak varis olurlar.

2296-) İmâm-ı Mâlik, İbn Şihab'a Sâibe'nin Şaibe, efendisinin azat etmek niyetiyle «Sen serbestsin» dediği kölesidir. mirasını sordu. İbn Şihab şöyle cevap verdi: İstediği kimseyle velâ anlaşması yapar, ölürse velâsmı kimseye vasiyet edemez. Mirası hazineye kalır. Suçlarının diyetini hazine karşılar.

2297-) İmâm-ı Mâlik der ki: Şaibe hakkında duyduğumun en güzeli şudur: Şaibe hiç kimseyle velâ anlaşması yapamaz. Onun mirası hazineye kalır. Suçlarının diyetini de hazine karşılar.

2298-) İmâm-ı Mâlik der ki: Kölesi kendisinden önce müslüman olan bir Yahudi ve Hristiyan bu köleyi satmaya zorlanmadan azat etse, azat edilen kölenin velâsı müslümanlara aittir, Azat ettikten sonra, Yahudi ve Hristiyan, müslüman olsalar artık velâ kendilerine dönmez. Fakat Yahudi veya Hıristiyan kölesini müslüman olmadan önce azat etse, bilahare köle müslüman olsa, sonra da azat eden müslüman olsa, kölenin velâsı azat edene döner. Çünkü azat ettikleri gün velâ kendisine aitti.

2299-) İmâm-ı Mâlik der ki: Köleleri kendilerinden önce müslüman olan, Yahudi ve Hıristiyanın müslüman çocuğu bu köleye varis olur. Şayet köleleri (kendilerinden sonra), azad edilirken müslüman olmuş ise, daha önce müslüman olan Yahudi ve Hıristiyan bir kişinin çocuğunun bu müslüman kölenin velâsından hiçbir hakkı yoktur. Çünkü ne Yahudi ne de Hıristiyanın velâ hakkı olmaz. Bu müslüman kölenin velâsı, müslüman cemaate aittir.

2300-) Nafi'den: Abdullah b. Ömer şöyle derdi: Mükateb, yapmış olduğu mükatebe Kitabet, kölenin, efendisi ile anlaşarak azat bedelini ödeyince hür olmak üzere azat bedelini kazanması için serbest bırakılmasıdır. Mükateb, efendisi ile arasında kitabet akdi olan köleye denir. Köle, çalışıp kazanarak azat bedelini efendisine getirdiği zaman Kür olur. Mükateb, kazancına efendisinin sahip oluşu dışında, köle hükümlerine tabidir. anlaşmasından üzerinde bir miktar borç kaldıkça köledir. Amr b. Şuayb -babası- dedesi senediyle merfu olarak gelmiştir. Ebu Davud, Itk, 28/1; İbn Mace, Itk, 19/3; Şeybanî, 857.

2301-) İmâm-ı Mâlik'e Rivâyet olunduğuna göre Urve b. ez-Zübeyr ile Süleyman b. Yesar şöyle derlerdi: Mükateb, kitabet anlaşmasından kalan borcu olduğu müddetçe köledir.

2302-) İmâm-ı Mâlik der ki: Benim görüşüm de budur.

2303-) İmâm-ı Mâlik der ki: Mükateb ölse, geride kitabet anlaşmasından arta kalan borçtan daha fazla mal bıraksa, mükatebe iken ya da daha önce doğan çocukları olsa, bu çocuklar, borç ödendikten sonra arta kalan mala varis olurlar.

2304-) Humeyd b. Hays el-Mekki'den: İbnül-Mutevekkil'in bir mükatebi, Mekke'de öldü ve geride mükatebe anlaşmasından artakalan borçlar, başka kişilere yaptığı borçları ve bir de kızını bıraktı. Mekke hakimi bu konuda hüküm veremedi. Abdulmelik b. Mervan'a mektup yazarak meseleyi sordu. O da kendisine şu mektubu yazdı. «Önce halkın alacağını öde. Sonra kitabet anlaşmasından kalan borcunu öde. Sonra geri kalanı kızı ile efendisi arasında taksim et.»

2305-) İmâm-ı Mâlik der ki: Bizce köle istediği zaman efendi kitabet anlaşması yapmaya mecbur değildir, imamların hiçbirinin bir adamı kölesiyle mükatebe anlaşması yapmaya zorladığını duymadım. İşittiğime göre bu mesele bir alime sorulmuş, o da şöyle demiş: Yüce Allah «Haklarında hayır görürseniz, onlarla mükatebe anlaşması yapın» Nûr sûresi, 33. buyurur. Şu iki âyeti de buna ilâve edermiş: «ihramdan çıktığınız zaman avlanın (avlanabilirsiniz)» Maide sûresi, 2. «Namaz eda edilince yer yüzüne dağılın (=dağılabilirsiniz) ve Allah'ın lütfundan isteyin» Cuma sûresi, 10. Mâlik der ki: Bu âyeti kerimelerdeki emir (yasak ettikten sonraki) Allah'ın insanlara izin verdiği emirlerdir ve insanların üzerine vacip değildir. Yani ayetlerde geçen emir sığaları uücub değilim ifade eder. Dolayısıyla 'mükatebe yapın' şeklinde emir sigasıyla gelen ibare, bu yoruma göre 'mükatebe yapabilirsiniz' şeklinde izin ifade etmektedir,

2306-) İmâm-ı Mâlik der ki: Bazı alimler, yüce Allah'ın «Onlara, size vermiş olduğu Allah'ın malından verin» Nûr sûresi, 33. buyruğu hakkında şöyle derler: Bunun manası şudur: Bir kimse kölesiyle mükatebe anlaşması yapar, sonradan, ona borcundan belli bir miktarını indirir.